Alstonia scholaris (L.) R.Br.
अङ्ग्रेजी नाम: Devil tree / Black board tree 
परिवार: Apocynaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

छतिवन पूर्वी एसियाको उष्ण क्षेत्रहरू-चीन, भारतीय उपमहाद्वीप, म्यानमार, थाइल्याण्ड, कम्बोडिया, लाओस, भियतनाम, मलेसिया, इन्डोनेसिया, फिलिपिन्सदेखि अष्ट्रेलिया र सोलोमन टापुहरूमा पाइन्छ। यो वनस्पति नेपालमा १०० देखि १२५० मिटरको उचाइमा पाइन्छ।

विवरण

परिपक्व अवस्थामा उचाइः यो मझौलादेखि ठूलो रूख हो, जुन खैरोदेखि खैरो–सेतो बोक्रा भएको लगभग ४० मिटर उचाइको हुन्छ। 

आकारः रूख प्रायः पतझर हुन्छ, अनियमित अन्तरालहरूमा छोटो अवधिको लागि आफ्ना पातहरू गुमाउँछ। ६–८ वर्षको छोटो मुना चक्र सँगै रूखमा प्रशस्त मात्रामा मुना पलाउछ।  

फूल र फूल फुल्नेः रूख सुख्खा मौसमको निश्चित अवधि पछि मात्र फुल्छ। फुलेको समयमा प्रायः परागकण संकलन गर्ने माहुरी र पुतलीहरूले घेरिएका हुन्छ। रूखमा फल पाकेर फुट्छ र छेउमा रेशमी झुस भएका बीजहरू हावामा उड्छन् ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

खेतीः यो औसत वार्षिक तापक्रम १२–३२ डिग्री सेल्सियस र १,२००–१,४०० मिलिमिटरको औसत वार्षिक वर्षा हुने क्षेत्रहरूमा राम्रोसँग बढ्छ। 

माटोः यसले उर्वर, ओसिलो, तर राम्रो निकास भएको माटोमा घमाइलो स्थानलाई प्राथमिकता दिन्छ। बिरुवाहरू विविध प्रकारको माटो सहन सक्छन् र कोरल माथि पानी नजम्ने माटोमा सफलतापूर्वक हुर्काइएका छन्, जहाँ यो केवल एउटा सानो रूख हो।

प्रसारण र वृक्षरोपण

स्ट्रिप प्रणालीको प्रयोग गरेर संवर्द्धन रोपणद्वारा पुनरुत्पादन बढाउन सकिन्छ, तर बिरुवाको अधिकतम वृद्धिको लागि छत्रको पर्याप्त खुलापन आवश्यक छ। बीजहरू घमाइलो स्थानमा रोप्नु राम्रो हुन्छ। ताजा बीजको अङ्कुरण दर उच्च हुन्छ, लगभग १००%, १२ दिन पछि अङ्कुरण सुरु हुन्छ र लगभग ३ महिना सम्म जारी रहन्छ। बीजहरू ९०% को अङ्कुरण दर कायम राख्दै २ महिनाको लागि बन्द टिनहरूमा भण्डारण गर्न सकिन्छ। बीज सङ्कलन गर्न गाह्रो छ किनभने फल रूखमा हुँदा नै फक्रिन्छ। छतिवन वानस्पतिक प्रजननका लागि कलमी गरिन्छ। 

उत्पादन र प्रयोग

चोपबाट राम्रो गुणस्तरको च्युइङगम प्राप्त हुन्छ जबकि बोक्राले रेसा र फूलहरूले प्राकृतिक तेल उत्पादन गर्छ। बोक्रा तीतो, वैकल्पिक जडिबुटी हो जसले ज्वरो कम गर्छ, ऐंठनलाई आराम दिन्छ, स्तनपानलाई प्रेरित गर्छ र आन्द्राको कीराहरूलाई बाहिर निकाल्छ। यो एन्थेलमिन्टिक, एन्टी कोलेरिक, एन्टी स्पास्मोडिक, एस्ट्रिन्जेन्ट, एमेनागोग, फेब्रिफ्यूज, टनिक र भल्नरेरी हो।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

रूख प्रायः यसको बहुमूल्य काठको लागि दोहन गरिन्छ र आर्द्र, सुरक्षित वातावरणमा राम्रो काठको रूख मानिन्छ। यो प्रायः यसको शोभनीय  र छहारी महत्वको लागि रोपिन्छ।

थप अध्ययन

Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-21.

Baliga, M. S. (2010). Alstonia scholaris Linn R Br in the treatment and prevention of cancer: past, present, and future. Integrative cancer therapies, 9(3), 261-269.

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu