Morus alba L.
अङ्ग्रेजी नाम: Mulberry
परिवार: Moraceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

किम्बु मध्य र पूर्वी चीनको रैथाने वनस्पति हो, र उत्तरी गोलार्धको समशीतोष्ण क्षेत्रहरूमा व्यापक रूपमा खेती गरिन्छ र मुख्यत:  रेशम खेतीको कारणले गर्दा जताततै अनुकूलित गरिन्छ।  यो उपोष्ण एवं न्यानो समशीतोष्ण क्षेत्रहरूको वनस्पति हो; यो उष्ण क्षेत्रमा ३००-३३०० मिटरको उचाइमा पनि खेती गर्न सकिन्छ। नेपालमा तराईदेखि २४ सय मिटरसम्म पाइन्छ।

विवरण

परिपक्वतामा उचाइ: किम्बु केही  छिटो बढ्ने, २०-३५ मिटर अग्लो हुने झाडी प्रकृतिको पतझर वनस्पति हो ।

आकार: यसको ५० सेन्टीमिटर व्याससम्मको बेलनाकार, सीधा काण्ड हुन्छ। यो राम्ररी मुना आउने प्रजाति हो। 

फूल र फूल फुल्ने: फूल सामान्यतया उभयलिङ्गी हुन्छ तर एउटै वनस्पतिको विभिन्न हाँगाहरूमा एकलिङ्गी हुन सक्छ। दुवै प्रकार अप्रिल र मे महिनामा डाँठ, काप, झुन्डिएको बेलानाकार फूलको झुप्पा फुल्छन्। चीनमा, अप्रिल-मे महिनामा किम्बु फूल फुल्छ र मे-अगस्टमा फल लाग्छ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

खेती: यो वार्षिक दिनको तापक्रम २०-२८ डिग्री सेन्टिग्रेड हुने ठाउँहरूमा राम्रोसँग बढ्छ तर १३-४५ डिग्री सेल्सियससम्म सहन सक्छ। बिरुवा १३ डिग्री सेल्सियस भन्दा तल सुषुप्त हुन्छ। सुषुप्त हुँदा, बिरुवा लगभग -५ डिग्री सेल्सियस सम्मको तापमानमा बाँच्न सक्छ, तर नयाँ पालुवालाई १ डिग्री सेल्सियसमा गम्भीर क्षति हुन सक्छ। यसलाई  ७००-२,५०० मिमि को औसत वार्षिक वर्षा चाहिन्छ, तर ३००-५,१०० मिमि सहन सक्छ।

माटो: बिरुवा बलौटे दोमटदेखि चिम्ट्याइलो दोमटसम्मको विभिन्न प्रकारको माटोमा बढ्छ, तर पर्याप्त चिस्यान र पिएच ६.०–७.५ भएको गहिरो बलौटे, दोमट माटो चाहिन्छ।

प्रसारण र वृक्षरोपण

बीज २-३ महिनाको चिस्यान स्तरीकरण पछि राम्रो अंकुरण हुन्छ, तर यो पाक्ने बित्तिकै छर्न सकिन्छ। यो सामान्यतया वसन्तको सुरुमा अंकुरित हुन्छ, यद्यपि यसलाई कहिलेकाहीँ अर्को १२ महिना लाग्छ। बिरुवाहरू संभाल्न सकिने भएपछि ठूला अलग-अलग भाँडोमा सार्ने र रोप्न पर्याप्त ठूलो नभएसम्म बढ्न दिने। प्रसारण परिपक्व नभएको काठ, ७-१० सेन्टिमिटर कटिङ गरेर पनि गर्न सकिन्छ।

उत्पादन र प्रयोग

रेशम खेती यसको प्रमुख आर्थिक उपयोग हो। यसलाई खाना, डालेघाँस, काठ, फाइबर, र रक्सी उत्पादनमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। किम्बुको परिपक्व फलबाट वाइन तयार गर्न सकिन्छ। फलफूल खान सकिन्छ। किम्बुको चिनियाँ औषधिमा औषधीय प्रयोगको लामो इतिहास छ, वनस्पतिको लगभग सबै भागहरू कुनै न कुनै तरिकाले प्रयोग गरिन्छ। पातहरू जीवाणु प्रतिरोधी, तितो, प्रस्वेदक, हाइपोग्लाइसेमिक, ओडोन्टलजिक र अप्थल्मिक हुन्छन्। पातलाई सर्दी, इन्फ्लुएन्जा, आँखाको संक्रमण र नाकबाट रगत बगे आन्तरिक रूपमा उपचारमा प्रयोग गरिन्छ।  भारतमा काठलाई फर्निचर बनाउन र खेलकुदका सामानहरूमा प्रयोग गरिन्छ।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

रूखलाई बाली जोगाउन बारको रूपमा रोप्न सकिन्छ। यो भूक्षय नियन्त्रण र पुन: वनीकरण परियोजनाहरूमा पनि प्रयोग गरिन्छ। यसलाई सहरी र सहर उन्मुख क्षेत्रमा सहरी बिरुवाको रूपमा रोप्न सकिन्छ।

एसिया, दक्षिणी युरोप र संयुक्त राज्य अमेरिकाको दक्षिणी भागहरूमा, किम्बुलाई हावा रोक्न, भूदृश्य निर्माण गर्न प्रयोग गरिन्छ, र कम पानीको आवश्यकता पर्ने  र काँटछाँट् प्रतिरोधले  सडक रूखको रूपमा प्रयोगको लागि उपयुक्त बनाउँछ।

थप अध्ययन

Shen Yan, Wang DongLan, Liu XianJin, Wu ChangFu, Sun Xing, Ma YaoYao, 2012. Residue characteristics of propargite in mulberry (Morus alba L.) and soil., Journal of Nanjing Forestry University (Natural Sciences Edition), 36(4):93-97.

Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-27.

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu