Kusum is a native of tropical Asian countries and is distributed throughout the foothills of Himalaya. These plants succeed in tropical and subtropical areas, usually al low elevations but sometimes at up to 1,200 metres above sea level. In Nepal, it is reported from 150m to 950m.
Description
Height at maturity: Kusum tree is a rather slow-growing, briefly deciduous tree that can reach a height of 35 metres. The bole, which is usually crooked and slightly buttressed, can be up to 2 metres in diameter, but is usually less.
Form: Kusum is medium to large size deciduous tree. It is a beautiful tree with a broad, shady crown.
Flower and flowering: Male and female forms need to be grown if fruit and seeds are required. Flowers are tiny, occurring in short dense yellow clusters. The flowers are hardly noticeable. The fruit is about the size of a small plum.
Silvicultural Characteristics
Cultivation: It grows best in areas where annual daytime temperatures are within the range 30 – 42°c, but can tolerate 10 – 47°c. When dormant, the plant can survive temperatures down to about -4°c, but young growth can be severely damaged at -1°c. It prefers a mean annual rainfall in the range 1,200 – 2,300mm, but tolerates 750 – 2,800mm. It also succeeds in full sun and also in light shade.
Soil: Plants are tolerant of a range of soil types, so long as they are well drained, but grow best on deep, rich, acid soils that are rich in organic matter. It grows on rather dry to occasionally swampy locations on various, often rocky, gravelly or loamy, well drained, preferable slightly acid soil. It prefers a pH in the range 5.5 – 6.5, tolerating 5 – 7.8.
Propagation and plantation
Plant propagation is done directly by seed sowing thoroughly prepared soil. It is a fire resistant tree.
Products and uses
Young leaves and shoots – raw, cooked in soups or steamed and served with rice. The ripe fruit is eaten raw. Powdered seeds are applied to wounds and ulcers of cattle to remove maggots. The bark is astringent and is used against leprotic ruptures, skin inflammations and ulcers, while an infusion is taken against malaria. The bark contains about 10% tannin and the analgesic compound lupeo. n traditional medicine, the oil obtained from the seed is applied externally to cure itching, acne, and other skin afflictions. Massaging the oil into the scalp is said to promote the growth of hair lost through baldness.
Urban/Agroforestry uses
Its handsome crown structure makes this species an ideal plant for urban plantation. The plant contains low tannin levels therefore, it can be used as fodder for livestock.
Other readings:
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-23.
Meshram, N., Ojha, M., Singh, A., Alexander, A., & Sharma, M. (2015). Significance and traditional medicinal properties of Schleichera oleosa. Asian Journal of Pharmaceutical Research, 5(1), 61-64.
A pan-Himalayan and South-East Asian element: distributed in tropical and subtropical Himalayas from Indus valley (Pakistan), Kashmir (India), Nepal, Sikkim (India), Bhutan and Myanmar. Distributed throughout Nepal between 450−2100 min evergreen broad-leaved forests.
Description
Height at maturity: upto 7 – 10 m height, sometimes reaching upto 15m.
Form: A small to medium sized slender evergreen tree. It is a good coppice species.
Flower and flowering: Flowers minute, yellowish; Fruits black, succulent, slender, ovoid 12 mm. Flowering occurs in April − June, and fruiting in June−September. Flowering and fruiting time has been found different (even twice a year) that depends on micro-climate and ecological zone. Seeds collected from April –May.
Silvicultural Characteristics
Cultivation: Widely cultivated and domesticated. Young plants benefit from some shade, but older trees do well in full sun.
Soil: Prefers a fertile, sandy, moisture-retentive but freely draining soil in full sun or partial shade. The growth is slow on poor soil.
Propagation and plantation
The seed of Cinnamomum species generally has a short viability (recalcitrant nature) and is best sown as soon as it is ripe. Fruit pulps can inhibit germination thus they are removed as soon as possible by soaking in normal water and rub gently, clean seeds should be sown in nursery bed or directly in poly puts immediately after few hours drying in shade. and seeds are soaked in lukewarm water for 24 hours to expedite the germination process. Germination percentage ranged from 25% (six months old seeds) to 50% (fresh seeds). It can also propagated by small branches cutting.
There are 2000-4000 processed seeds in one kg. The seeds germinated generally within 2−3weeks in moderate temperature (around 20°C). The seedlings of 10 cm high are transplanted to permanent positions.
Plantation should be done just before the rainy season. High Nitrogen content fertilizer can be added once in a year, and mulching is needed in the winter to keep the soil moist, in the first year of plantation.
Products and uses
Leaf (tejpat) and bark (dalchini) have medicinal value and is an integral part of Nepalese and Indian cuisine as spices. The oil has several commercial uses: to manufacture confectionaries, pharmaceuticals, ayurvedic products, as flavouring agents, perfumes, and toiletry soaps.
Urban/Agroforestry uses
It can be planted in the pocket park and manageable sites in urban and agroforestry plots. Cultivation is preferred along the edges of cultivated field.
Other readings
Choudhary, D., Kala, S., Todaria, N., Dasgupta, S., &Kollmair, M. (2013). Marketing of bay leaf in Nepal and Northern India: Lessons for improving terms of participation of small farmers in markets. Small-Scale Forestry, 12(2), 289-305.Parajuli, D. P. (1998). Cultivation of Cinnamomum tamala in marginal lands for greater income at Palpa district. Bankojanakari, 8(1), 24-32.
Origin and distribution It Moringa oleifera is indigenous in northern India and Pakistan. It has been introduced throughout the tropics and subtropics and has become naturalized in many African countries. It is found in tropical and sub-tropical lower belts of Nepal.
Description
Height at maturity: It is a small, graceful, deciduous shrub or small tree with a wide, umbrella-shaped, open crown and sparse foliage, often resembling a leguminous species at a distance. The tree grows to about 8 metres tall and base of 60cm in diameter. with e and can be 60cm in diameter. Young trees raised from seed start flowering after 1-2 years.
Form: It has a crooked bole that is often forked from near the base. The plant has a good coppicing ability.
Flower and flowering: The flowers are fragrant and hermaphroditic, surrounded by five unequal, thinly veined, yellowish-white petals. The flowers are about 1.0–1.5 cm (1/2 in) long and 2.0 cm (3/4 in) broad. They grow on slender, hairy stalks in spreading or drooping flower clusters, which have a length of 10–25 cm. In seasonally cool regions, flowering only occurs once a year between April and June. In more constant seasonal temperatures and with constant rainfall, flowering can happen twice or even all year-round.
Silvicultural Characteristics
Cultivation: Horseradish tree succeeds in warm temperate to tropical areas and can be found at elevations from sea-level to about 1,000 metres. It grows best in areas where annual daytime temperatures are within the range 20 – 35°c, but can tolerate 7 – 48°c. The plant is quite cold hardy and is not harmed by light frosts, but it can be killed back to ground level by a freeze. It quickly sends out new growth from the trunk when cut, or from the ground when frozen. It prefers a mean annual rainfall in the range 700 – 2,200mm, but tolerates 400 – 2,600mm
Soil: It can easily grow in a well-drained soil in a sunny position, tolerating a wide range of soil types. It grows best on fertile and well drained sandy soil, clay or clay loam but is in general suitable for light, medium and heavy soils though it will not withstand salinity. It has a special tolerance to shallow soil and is tolerant of low fertility. Prefers a pH in the range 5.5 – 7, tolerating 5 – 8.5
Propagation and plantation
Seed – can be sown either directly, in containers or in a nursery seedbed, preferably with around 50% shade. No seed pre-treatment is required and seeds sprout readily in 1 – 2 weeks. Plants can be ready for planting out within 3 months of germination. Plants raised from seed produce fruit of unpredictable quality. Germination rates for fresh seeds are around 80%, going down to about 50% after 12 months storage, but no seeds survive 2 years of storage. Stem cuttings are usually preferred because they root easily.
Products and uses
It can be used as cash crop. Young leaves, flowers, and shoots are raw or cooked as salad or vegetable. Bean-like pods are used in soups and curries, or made into pickle. The horseradish tree is a nutritious, diuretic, laxative herb that is expectorant, increases milk flow, controls bacterial infections and is rubefacient when applied topically. It contains a potent antibiotic.
Urban/Agroforestry uses
Hedge plantation provides protection against wind, shade and support for climbing garden plants. Widely used for live fences and hedges in many areas. Stakes root easily and are stable, and cuttings planted in lines are used particularly around houses and gardens. Because its shade can be controlled well Moringa oleifera is suitable for planting in alley cropping and in vegetable gardens. When trees reach 1.5 metres, farmers prune them (at 50cm from the ground or at ground level for older ones) once or twice a year. In alley cropping, an intra-row spacing of 2 metres is used. In the wet season cereals are grown between the lines, in the dry season vegetables.
Other readings
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-21
Thapa, K., Poudel, M., & Adhikari, P. (2019). Moringa oleifera: A review article on nutritional properties and its prospect in the context of Nepal. Acta Sci. Agric, 3, 47-54.
Amala is native to China, Taiwan, Bhutan, India, Nepal, Pakistan and Sri Lanka and south-eastern Asia (i.e. Cambodia, Laos, northern Myanmar, Thailand, Vietnam, Indonesia and Malaysia). It occurs from tropical as well as sub-tropical regions to 1500 meters elevation. This tree is previously known as Emblica officinalis.
Description
Height at maturity: It is a moderate-sized deciduous plant species that grows from 10-15m and sometimes up to 25m. The tree is rather slow-growing and usually only bears fruit when 6 – 8 years old.
Form: This tree has light green feathery foliage. The bark is grey, smooth and peels off in irregular patches as it gets older. The bole, which is often crooked and gnarled, is up to 35cm in diameter. While actually deciduous, shedding its branch lets as well as its leaves.
Flower and flowering: Flowers unisexual, 2-3 mm across, greenish-yellow, densely clustered in leaf axils. Flowering season from March-April and fruit is depressed-globose drupe, fleshy, and indehiscent.
Silvicultural Characteristics
Cultivation: It grows best in areas where annual daytime temperatures are within the range 20 – 29°c, but can tolerate 14 – 35°c. It prefers a mean annual rainfall in the range 1,500 – 2,500mm, but tolerates 700 – 4,200mm
Soil: Amala is a very easily grown plant, reported to thrive in regions that are too dry and on soil that is too poor for most other fruit crops. It requires a position in full sun or part day shade, but is undemanding as to soil requirements so long as it is well-drained.
Propagation and plantation
Seed does not store well and so is best sown as soon as it is ripe. The seed is taken from over-ripe fruits, which are sun dried to facilitate removal of the stone, or are cut in half right through the stone. The extracted seeds are given the float test and 100% of those that sink will germinate. In 4 months, seedlings will have a stem diameter of 8 mm and can be budded or grafted if required.
Semi-hardwood cuttings, collected from the middle portions of vigorous shoots of young trees and planted in beds at a temperature of about 33°c, produce a high percentage of rooting, up to 84%. It can also be propagated from stem cuttings, layering and grafting. There are 34,000 seeds per kg with at least 12 months viability.
Products and uses
The barks, as well as the roots, leaves and immature fruits, are highly valued as a source of tannins. The bark of shoots less than 5 cm in diameter is used to obtain good tannin. Fruits are used in making pickles and are rich source of vitamin C.
Urban/Agro-forestry uses
Adding lopped branches for green manure is said to correct excessively alkaline soils. The tree is planted as a pioneer species in northern Thailand in reforestation projects to restore native woodland – it is planted in degraded woodland and open areas in a mix with various other species that all have the ability to grow fast; produce dense, weed-suppressing crowns; and attract seed-dispersing wildlife, particularly birds and bats.
Other readings
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-21.
Kunwar, R. M., & Bussmann, R. W. (2009). Medicinal plants and quantitative ethnomedicine: a case study from Baitadi and Darchula districts, far west Nepal. Journal of Natural History Museum, 24(1), 72-81.
Albizia procera(Roxb.) Benth. English name: White siris / Silver Bark Rain Tree Family: Fabaceae
(Albizzia procera)
English name: White siris
Family: Mimosaceae
Origin and distribution White siris is native to moist deciduous and semi-evergreen hill forests, swamp forests, and lowland savanna woodlands in Asia from northern India through south-east Asia. It is a fast-growing deciduous tree that generally reaches 10 to 20 m in height and has a straight to somewhat curved stem, smoothies light brown to light greenish gray bark, and a spreading thin crown.In Nepal it is found from 650 to 1350 meters.
Description
Height at maturity: up to 10-15 m height, sometimes reaching up to 20m.
Form: Medium sized deciduous tree with short trunk and a low, spreading crown. It coppices very well.
Flower and flowering: Flowering generally occurs during the rainy season. The distinctly fragrant (suggesting molasses) flowers form whitish globose heads 20 to 24 mm in diameter, borne on racemes 8 to 25 cm long near the ends of twigs. The fruits are flattened pods 10 to 20 cm long and 1.8 to 2.5 cm broad, changing from green to deep red or reddish brown on maturity; each contains 6 to 12 seeds. The fruits ripen 6 to 9 months after flowering, during the dry season, and usually remain on the tree until the whole twig bearing the pods is shed.
Silvicultural Characteristics
Cultivation: These are cultivated in agro-forest land and along with tea plantation area. The trees are important source of Nitrogen fixation and Mycorrhizal association that aids soil nutrition.
Soil: Prefers a fertile, loamy, moisture-retentive but freely draining soil in full sun or partial shade. It grows best on very moist, alluvial sites of well-drained loams or clays but can tolerate shallow, dry, stony, and sandy soils.
Propagation and plantation
The seeds are obtained from seed pods during May and June. The seeds are spot sown in May in an open position. Germination takes approximately 5 days. The seedlings are planted after only 2 months in nursery. The plants require soil from a mature tree added to the soil mixture at the rate 1:20 (5%) to ensure mycorrhiza establishment. The seed can also be sown directly into prepared pits: seedlings will grow up to 1m in the first year.
There are 20,000 seeds per kg. The seeds germinate 70% when fresh and down to 9% after 10 years of storage. Viability of seed is up to 10 years if stored with insecticide because it is very susceptible to weevil infestation.
Plantation should be done just before the rainy season. Mulching and micorrhizal soil is required for good vigour of plantings.
Products and uses
The timber is used mainly for wheels, house-posts, rice-pounders and agricultural implements. The wood makes very good charcoal. The bark is used for tanning, and from it a gum can be extracted. In some places the bark is pounded up, mixed up with flour and eaten in times of famine.
Urban/Agroforestry uses
It can be planted in the pocket park and manageable sites in urban and agroforestry plots. Cultivation is preferred along the edges of cultivated field.
Other readings
Pachuau, L., Lalhlenmawia, H., & Mazumder, B. (2012). Characteristics and composition of Albizia procera (Roxb.) Benth gum. Industrial Crops and Products, 40, 90-95.
Neem is likely native to the Indian subcontinent and to dry areas throughout South Asia. It is wide spread in India and extends to Barma. A subspecies is indigenous in Thailand . It is of great value as an avenue tree in dry and arid places . It also grows in area with a high rain fall.
It is can be found in every village of Terai. It has been introduced to parts of Africa, the Caribbean, and numerous counties in South and Central America. It is recorded from the Terai to about 900 m but doubtfully indigenous to Nepal as it has often planted.
The plant has long been used in Ayurvedic and folk medicine and is used in cosmetics and in organic farming applications.
Description
Height at maturity: It is a large size ever green tree of Terai. It has a large spreading crown. It can grow about 15 meters tall with occasional specimens up to 25 meters. Leaves alternate, pinnate; leaflet toothed.
Form: Neem is a medium to large fast-growing and long-lived evergreen tree with a wide-spreading, dense, ovoid crown. Trees coppice freely, and early growth from coppice is faster than growth from seedlings.
Flower and flowering: Flower white about 8 mm in diameter, fruit flashy. Trees may start flowering and fruiting at the age of 4 – 5 years, but economic quantities of seed are produced only after 10 – 12 years
Silvicultural Characteristics
Cultivation: Neem is a very tough tree and is said to grow almost anywhere in the lowland tropics and subtropics. It is cultivated at elevations up to 1,500 metres, but grows best when below 700 – 800 metres. It grows best in areas where annual daytime temperatures are within the range 26 – 40°c, but can tolerate 14 – 46°c. Mature plants tolerate some frost, but seedlings are more sensitive. It prefers a mean annual rainfall in the range 450 – 1,200mm, but tolerates 200 – 2,000mm.
Soil: It prefers a well-drained soil in a sunny position. Tolerates poor soils and is drought tolerant once established. The plant quickly dies in waterlogged soils, and does not succeed in deep dry sands where the dry-season water table lies below 18 metre
Propagation and plantation
Seed – best sown as soon as it is ripe, it does not require pre-treatment, though depulping and cleaning of seeds considerably improves the germination rate. The seed can be sown in a nursery seedbed, direct in situ or in containers, covering the seed with about 1cm of compost. Mature seeds germinate within a week, with a germination percentage of 75 – 90%. Seedlings can be potted up when they are about 5cm tall. It can also be propagated by air-layering and root cuttings.
Products and uses
The fruits are eaten fresh or cooked, or prepared as a dessert or lemonade-type drink. Leaf teas are traditionally used to treat malaria, peptic ulcers and intestinal worms. The leaf juice is applied externally to ulcers, wounds, boils and eczema.
Urban/Agroforestry uses
Being drought resistant with a well-developed root system capable of extracting nutrient from the lower soil levels, it is a suitable tree for dune-fixation. The large crown makes it an effective shade tree, planted widely as an avenue tree in towns and villages and along roads in many tropical countries. Because of its low branching, it is a valuable asset for use as a windbreak.
Other readings
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-21
It is found in tropical regions of E. Asia – China, Indian subcontinent, Myanmar, Thailand, Cambodia, Laos, Vietnam, Malaysia. Indonesia, Philippines to Australia and the Solomon Isles. In Nepal, it is found in Tropical and sub-tropical belts of Terai region.
Description
Height at maturity: Alstonia scholaris is a medium to large tree, to about 40 m high with a somewhat tessellated corky grey to grey-white bark. The boles of larger trees are strongly fluted to 10 m.
Form: The trees are often deciduous, losing their leaves for brief periods at irregular intervals. The tree coppice freely with a short coppice rotation of 6 – 8 years.
Flower and flowering: Trees only flower after marked periods of dry weather. When in flower, they are often surrounded by pollinating bees and butterflies. The fruits open on the tree and the seeds, which have a tuft of silky hairs at each end, are dispersed by wind.
Silvicultural Characteristics
Cultivation: They best thrive in moist lowland tropical and subtropical areas, it is found at elevations from sea level to around 900 metres. It grows best in areas that have a mean annual temperature in the range 12 – 32°c, and a mean annual rainfall of 1,200 – 1,400 mm. It grows most commonly in monsoonal areas where the mean annual rainfall can range between 1,000 – 3,800mm
Soil: It prefers a sunny position in a fertile, moist, but well-drained soil. Plants are tolerant of a range of soils, and have been grown successfully on shallow soils over coral, where it is only a small tree.
Propagation and plantation
Regeneration can be enhanced by enrichment planting using the strip system, but sufficient opening of the canopy is essential for optimal growth of the seedlings. Seeds are best sown in a sunny position. The germination rate of fresh seeds is high, nearly 100%, with sprouting commencing after 12 days and continuing for about 3 months. Seeds can be stored in closed tins for 2 months, maintaining a germination rate of 90%. The seeds are difficult to collect because the fruits open while still on the tree. A. scholaris has been grafted for vegetative reproduction.
Products and uses
The latex provides a good quality chewing gum while bark yields fibre and flowers produce an essential oil. The bark is a bitter, astringent, alterative herb that lowers fevers, relaxes spasms, stimulates lactation and expels intestinal worms. It is anthelmintic, anticholeric, antispasmodic, astringent, emmenagogue, febrifuge, tonic and vulnerary.
Urban/Agroforestry uses
The tree is often exploited for its valuable timber, and is considered to be a good timber tree in moist, protected environments. It is also often planted for its ornamental and shade value.
Other readings
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-21.
Baliga, M. S. (2010). Alstonia scholaris Linn R Br in the treatment and prevention of cancer: past, present, and future. Integrative cancer therapies, 9(3), 261-269.
English name: Golden shower flower/Indian Laburnum
Family: Fabaceae
Origin and distribution
It is a moderate-sized tree with an open crown, and although deciduous it is never quite leafless. It is common in E. Asia – Indian subcontinent. It has been naturalized in other areas of the tropics, including east Africa. Habitat consists of dry semi-deciduous forest at lower altitudes and open forest and grassland.
In Nepal it occurs at lower altitudes, from terai up to about 1200 meters. The leaves are compound and between 30-60cm long. They are divided into 4 and 6 pairs of quite large oval shaped leaflets.
Description
Height at maturity: It can grow 10 – 15 metres tall. The bole can be 40 – 50cm in diameter
Form: Golden shower is a small, slow-growing deciduous or semi-deciduous tree with a rather narrow crown in some reports, but spreading according to others.
Flower and flowering: The flowers are bright yellow which appears between April or May. The flowers are large and attractive. The fruits are present in cylindrical pods. At the beginning of flowering, the whole crown is covered with flowers; sporadic flowering continues for up to 3 months.
Silvicultural Characteristics
Cultivation: Plants succeed in the dry to moist tropics and sub-tropics, growing in areas where the annual rainfall is in the range 500 – 2,700 mm and the average annual temperatures is 18 – 29°c. The plants are slow-growing and generally take 8 – 10 years from sowing to flowering. This period can be reduced by vegetative propagation
Soil: This plant prefers a deep, well-drained, moderately fertile sandy loam and a position in full sun. It seems to favour calcareous and red, volcanic soils, but is also found on sandy and loamy soils with a pH of 5.5 – 8.7. Tolerates some shade. Established plants are fairly drought resistant
Propagation and plantation
Propagation is done by seed. The seeds have a hard seed coat and germination is improved by mechanical scarification or treatment with concentrated sulphuric acid for at least 45 minutes. Pre-soaking for 12 – 24 hours in warm water can also be tried. The seed should be sown in full light, and adequate water supply is required for optimal germination – the seed can increase three times in weight by absorbing water. Germination takes place within a few days. Direct sowing is practised in Asia. Seed can be stored for prolonged periods without loss of viability. It can also be propagated by cuttings of half ripe wood
Products and uses
The woods are used in building, carts, fence posts, and agricultural implements. The seed pods bear laxative substance that has various medicinal values. The timber can be used for excellent charcoal and wood extracts in making various medicines such as the bark is used for tanning and dyeing.
Urban/Agroforestry uses
Suitable for use as a pioneer, the tree can be planted for the restoration of degraded lands and restoration of woodland. Since it is not palatable to domestic animals, it may be suitable for the reforestation of areas which have become overgrazed.
Other readings
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-21.
Satyal, P., Dosoky, N. S., Poudel, A., & Setzer, W. N. (2012). Essential oil constituents and their biological activities from the leaves of Cassia fistula growing in Nepal. Open Access Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 3(2), 1.
Origin and distribution Delonix regia is endemic to the Madagascar’s dry deciduous forests, but has been introduced into tropical and sub-tropical regions worldwide. In the wild it is endangered, but it is widely cultivated elsewhere and is regarded as naturalised in many of the locations where it is grown. It has been planted throughout the world; North America, South America, Australia, Europe, Asia. It can be found in terai, Siwaliks, and dune valleys upto elevations of 1000 meters throughout Nepal.
Description
Height at maturity: The tree grows 10 – 18 metros tall, with a large, buttressed bole that can attain a girth of up to 2 meters.
Form: Delonix regia is a fast-growing tree with an umbrella shaped, spreading crown with the long, nearly horizontal branches forming a diameter that is wider than the tree’s height. Usually evergreen, the trees are deciduous in areas where the dry season is long and pronounced
Flower and flowering: Trees starts flowering in their 4th or 5th years in April-June.
Silvicultural Characteristics
Cultivation: It grows in areas where the mean annual temperature ranges from 14 – 26°c, and the mean annual rainfall is over 700 mm. It can succeed in areas with both high and scanty rainfall. Trees can grow at higher altitudes than recommended, but flowering becomes erratic. There are some concerns that the plant might become invasive in some of the areas where it is cultivate.
Soil: The tree demands light and grows weakly and sparsely under shade. The species seems to tolerate many types of soils from clay to sandy, but it prefers sandy soils. It prefers a pH in the range 5.5 – 6.5, tolerating 4.5 – 7.5. Established plants are very drought tolerant. The trees have shallow root systems and the wood is weak; they are therefore liable to being uprooted during strong storms and broken by strong winds, and so are best planted in sheltered positions.
Propagation and plantation
Seed has a hard, woody testa and takes a long time to germinate. It may lie for 2 – 3 years in the soil without germinating and usually take 12 – 349 days to germinate. To break this dormancy the seed needs to be scarified by carefully abrading a small part of the seed coat, being careful not to damage the embryo. Alternatively, pour a small quantity of almost boiling water over the seed, making sure it cools down before the seed is cooked, then soak the seed for 12 – 24 hours in warm water prior to sowing. After treated seeds are sown in un-shaded nursery beds, they germinate within 5 – 10 days, with a germination rate of up to 90%. Subsequent growth in the nursery is quite fast. Seedlings watered and weeded regularly are planted out in the rainy season, with a total time required in the nursery being 3 – 5 months. Keeping the plants for more than 9 months is not desirable, as they become too tall to handle, but seedlings can be transplanted even when 20 – 25 cm tall. Seeds can be stored for a long time if insect attack is avoided, which can be done by adding ash to the seeds. Seed storage behaviour is orthodox and a germination rate of 47% has been recorded after 9 years of storage at room temperature; with no loss in viability following 4 years of storage. Trees can also be propagated from branch cuttings.
Products and uses
The leaves, flowers, seed and bark of this plant contain a range of medicinally active compounds, though the leaves are generally the richest source of most of these compounds. The plant is reported to have antibacterial, anti-diabetic, anti-diarrhoeal, antifungal, anti-inflammatory, anti-malarial, antimicrobial, antioxidant, cardio-protective, gastro-protective, hepato-protective and wound healing activity. It is used in folk medicine to treat a range of disorders, including constipation, inflammation, rheumatoid arthritis, diabetes, pneumonia, and malaria.
Urban/Agroforestry uses
The tree is planted to provide shade in tea plantations, compounds etc. The tree can be planted as live fence posts. It is grown on eroded sites for erosion control, and for soil rehabilitation and improvement through atmospheric nitrogen fixation.
Other readings
Chou, C. H., & Leu, L. L. (1992). Allelopathic substances and interactions of Delonix regia (BOJ) Raf. Journal of Chemical Ecology, 18(12), 2285-2303.
Nepali, B. R., & Gyawali, Y. P. (2001). Impact of Dust Pollution on Some Roadside Flora in Butwal Town, Western Nepal. Nepal Journal of Science and Technology, 3(1).
२०७१ साल देखि चुरे क्षेत्रमा संरक्षण र ब्यबस्थापनका बिभिन्न प्रयासहरु भैरहेका छन् । बुटवलको नयाँ गाउँस्थित कार्यान्वयन ईकाइले नाै जिल्ला समेटेर नाैँ नदी प्रणालीकाे व्यवस्थापनका काम गरिरहेकाे छ । राष्ट्रपति चुरे तराइ मधेश संरक्षण विकास समिति बुटवलका कार्यालय प्रमुख राजन रेग्मीका अनुसार नाै नदी प्रणालीमा पहिराे नियन्त्रण, खहरे खाेल्सी नियन्त्तण, हरियाली प्रवर्द्धन, वृक्षराेपण र हरित पेटि निर्माणका काम भइरहेका छन् । कार्यान्वयन इकाइ मार्फत झराहि-भलुही नदी, सुखाैरा – राेहिणी (घाेडाहा ) नदी, बाणगंगा नदी, पश्चिम राप्ति ४ – रणसिन नदी, पश्चिम राप्ति ५ – गुरुङ खाेला, पश्चिम राप्ति ६, पश्चिम राप्ति ९- महतिनी नदी, बबई ९ नदि प्रणाली (शारदा) लाइ केन्द्रबिन्दु मानेर काम गरिराखेकाे छ ।
बाणगंगा नदी
बाणगङ्गा नदीकाे उद्गम स्थल अर्धाखाची जिल्लाकाे सितगंगा नगरपालिका ४ भेडामारे हाे । बाणगङ्गा नदीमा चुरे पहाडबाट उत्पति भएका ससाना तथा मझाैला खहरेहरु मिसिन्छन् । याे नदी मध्यपहाड चुरे र तराइहुँदै भारत सीमा पार गर्दछ । यस नदीकाे जलाधार क्षेत्रमा अर्घाखाँची जिल्लाका पाणिनी शितगङ्गा, पाल्पाकाे रैनादेवी छहरा र कपिलवस्तुकाे वाणगङ्गा बुध्दभुमी र कपिलवस्तु आदि स्थानीय तहका आंशिक भू भागहरु पर्दछन् । यस नदिमा ढुङ्गे खाेला काेइली खाेला काेन्दे खाेला अगि खाेला र कन्चनिया खाेलाहरु मिसिन्छन् । जनश्रुतीअनुसार नर्तकान्चल पर्वतबाट तल झर्दा पानी प्यास लागेकाेले नजिकैकाे पहाडमा रावणले वाण प्रहार गरी पानी निकाले यस नदिकाे नाम वाणगंगा रहन गएकाे भनिन्छ । याे नदिमा चुरे पर्वत खाेंच हुँदै वग्ने काेइली नदि लक्ष्मण घाटमा समाहित हुन्छ । यस स्थानमा भगवान रामचन्द्रका भाइ लक्ष्मणले स्नान गरि तरेकाे हुनाले लक्ष्मण घाट भनिएकाे भन्ने जनश्रुती रहेकाेछ । याे पवित्र तीर्थस्थल समेत हाे । यस क्षेत्रका मानिसकाे अन्त्येष्टी कर्म गरिने ठूलाे र पवित्र घाटका रुपमा लिइन्छ । बाणगङ्गा नदी नियन्त्रणका लागि राष्ट्पति चुरे संरक्षण कार्यक्रमबाट नियमित जस्ताे काम हुँदैआएकाे छ । यहाँकाे तटबन्ध स्पर निर्माण सिमसार क्षेत्र संरक्षणसँगै तारवार सहित वृक्षराेपणले पर्यावरण सन्तुलनमा सहयाग गरेकाे छ । तटबन्धले खेतीयाेग्य जमिनकाे संरक्षणका साथै हरियाली प्रवर्द्धन गरेकाे छ । बाणगङ्गा नगरपालिका वडा नम्बर ६ स्थित लक्ष्मणघाट सामुदायिक वन उपभाेक्ता समुहले तटबन्दसँगै वृक्षराेपण र सिमसार क्षेत्रकाे विकासका लागि तलाउ पाेखरी वनाइ माछा पालन डुङ्गा समेत चलाइ आयआर्जन समेत गरेकाे छ । यस वाणगंगा नदिकाे संरक्षणकाे लागि गरिएका कामहरुकाे विवरण निम्नानुसार छ ।
created by dji camera
सुखाैरा – राेहिणी (घाेडाहा)
चुरे क्षेत्रबाट उत्पति भएका सुखाैरा, भलुही, घाेडाहा र कचहरा खाेला मिलेर राेहिणी नदि पर्णाली वन्दछ । याे नदि चुरे, भावर र तराइ भएर दक्षिण भारत परवेश गर्दछ । यस नदि परणालीमा रुपद्नेहीकाे वुटवल, देवदह, तिलात्तमा र राेहिणी तथा नवलपरासीकाे सुनवल आदि स्थानीय तहका आंशिक भूभागहरु पर्दछन् । यसकाे परमुख सहायक खाेला घाेडाहा खाेला नियन्त्रणकाे काम चुरे संरक्षण कार्यक्रमबाट २०७१ मा गरिन थालिएकाे हाे । याे स्थान देवदह नगरपालिका वडा नम्बर ९ विद्याटाेलमा पर्दछ । तटवन्ध गरि उकास हुन आएकाे जग्गामा वृक्षराेपण गरिएकाे छ । बाँस, टिक, खयर, सिसाै जातका विरुवा लगाइएकाेमा अहिले हरित पेटी जङ्गल भइसकेकाे छ । यसले नदी नियन्त्रण कार्यलाइ थप मजबुद बनाएकाे छ ।
created by dji camera
चुरे ढाप पहिराे
बुटवलकाे दुःखका रुपमा रहेकाे याे पहिराे नियन्त्रणका लागि राष्ट्रपति चुरे तराइ मधेश सरक्षण विकास सिमित कार्यक्रम कार्यान्वयन इकाइ बुटवलबाट विभिन्न संरक्षणका कार्य गरिएकाे छ । ज्याेतिनगर मिलनपथ पहिराे नियन्त्रण समितिले पहिराेकाे माथिल्लाे भागमा नाली बनाइ वर्षाकाे भल पानी तर्काउने कार्य गरिएकाे छ । स्थानीय उपभाेक्ता समितिकाे याे कार्य प्रसंसनीय नै छ । साे समितिले पहिराेकाे मूल भागमा काम गरेकाे छ । तलदेखि माथिसम्म पहिराे राेकथाम र भल पानीकाे वेग नियन्त्रण गर्नाका लागि छेकबाँध बनाइएकाे छ । साे समितिका अध्यक्ष दिपक थापा, उपाध्यक्ष खगेश्वर न्याैपाने, सल्लाहकार हस्त केसी र अशाेक पाण्डेकाे सक्रियताले करिव एक महिनामा तटबन्ध निर्माण सकिएकाे छ । जङ्गगलमै क्याम्प खडा गरेर तारजाली राखिएकाे खगेश्वर न्याैपानेले बताउनुभयाे ।
तारजाली राख्ने कार्य समेत निकै मिहनतपूर्वक र प्रभावकारी रुपमा गरेकाे पाइयाे । २०७८ सालमा चुरे ढाप पहिराले भाैतिक तथा मानवीय क्षति समेत गरेकाे थियाे । पहिराे क्षेत्रमा चरिचरन राेक्न आवश्यक छ । तटबन्ध मात्र हाेइन माथिल्लाे भागकाे माटाे कटान गरी अन्यत्र राखी साे क्षेत्रमा दीर्घकालीन रुपमा राेकथामका उपाय अपनाउन आवश्यक छ । पहिराे क्षेत्र च्यापेर सडक निर्माण कार्यलाइ राेक्न र स्काभेटर चलाउन राेक लगाउनु पर्छ । घाँस दाउरा गर्न समेत साे क्षेत्रमा कडाइसाथ राेक लगाउन पर्छ । सामुदायिक वन क्षेत्रभित्र पर्ने साे पहिराे नियन्त्रणका लागि राष्ट्रियस्तरमा याेजना बनाउन आवश्यक छ । साे पहिराे बुटवल उपमहानगरपालिका ३ वमघाट वन उपभाेक्ता समुह अन्तर्गत पर्दछ । वनकाे अध्यक्ष कमल केसी हुनुहुन्छ । उहाँकाे नम्बर ९८६७९२२००४ रहेकाे छ ।
पश्चिम राप्ति ४ – रणसिन नदी
धानखाेला तटबन्ध
पूर्वपश्चिम महेन्द्र राजमार्गकाे दक्षिण तर्फ रहेकाे धानखाेला रनसिं नदी प्रणालीमा मिसिन्छ । शिवराज नगरपालिकाकाे वडा नम्बर १ र ९का सानातिना खाेला मिसिएर धानखाेला बनेकाे छ । धानखाेलामा सुख्खा खाेला र राङसिङ खाेलासमेत मिसिएकाे छ । चुरेकाे कमजाेर भागहुँदै बग्ने खाेला भएकाले याे सवेदनशील खाेलाकाे रुपमा लिइन्छ । याे खाेला नियन्त्रणका लागि भू तथा जलाधार व्यवस्थापन कार्यालय पाल्पाले पहिराे नियन्त्रण, पानी मुहान संरक्षण समेत काम गरेकाे पाइन्छ । आ ब २०७५/७६ बाट राष्ट्रपति चुरे तराइ मधेश संरक्षण विकास समितिले विभिन्न संरक्षणका कामहरु प्याकेजमा गरिएकाे छ । धानखाेलाकाे उपल्लाे भागमा रिचार्ज पाेखरी निर्माण, पहिराे नियन्त्रण र तल्लाे तटीय क्षेत्रमा ग्यावियन चेकड्याम, आर सि सि चेकड्याम, तटवन्ध निर्माण र पक्की सुरक्षा पर्खालसमेत बनाइएकाे छ । स्थानीयका अनुसार पक्की कङ्क्रिट पर्खाल टिकाउ भए पनि वढी खर्चिलाे देखिएकाे छ । खेतीयाेग्य जमिन, बस्ती र विद्यालय सुरक्षाका लागि यस्ता कार्य गरिएका छन् । यी कामहरु निकै परभावकारी देखिएका छन् । यी कृयकलापबाट राजमार्ग आसपासमा वसाेवास गर्ने ८५ घरधुरी लाभान्वीत भएका छन् ।
created by dji cameracreated by dji camera
पश्चिम राप्ति ९- महतिनी नदी
तप्त कुण्ड, रिहार
दाङ जिल्लाको लमही क्षेत्र रिहारमा प्रसिद्ध धार्मिक स्थलको रुपमा तप्त कुण्ड रहेको छ । लमही नगरपालिका वडा नम्बर ९ स्थित रिहार क्षेत्र सरकारले घोषणा गरेको एक सय पर्यटकीय गन्तव्य क्षेत्रमध्ये एक हो । सो क्षेत्रमा खोला नियन्त्रणका लागि चुरे संरक्षण कार्यक्रमले तटबन्धको व्यवस्था गरेको छ ।
पूर्व पश्चिम महेन्द्र राजमार्गको दायाबाया रिहारमा कुण्ड, तलाउ र पोखरी छन् । माघे सङ्क्रान्तिका दिन नेपाल र भारतका हजारौँ भक्तजन रिहार क्षेत्रमा स्नानका लागि आउने गर्दछन् । तातो पानीको कुण्डका रुपमा रहेका तप्त कुण्डमा स्थान गर्नाले चर्मरोग निको हुने र मागेको प्राप्त हुने विश्वास छ ।
देउखुरी उपत्यकामा थारु समुदायको वाहुल्यता छ । सोही क्षेत्रको रिहारमा माघी पर्वको अवसरमा बगार बाबा धार्मिक क्षेत्रमा भब्य मेला लाग्छ । पूर्वपश्चिम राजमार्ग आसपासको रिहार क्षेत्रमा शिवको मन्दिर, मामा भान्जी मन्दिर, तप्त कुण्ड र अन्य तलाउ एवं सिमसार क्षेत्रले पर्यटकीय आकर्षण थपेको छ । सिमसार क्षेत्रको रुपमा रहेको रिहार क्षेत्रमा मानव अतिक्रमण नियन्त्रणका साथै सिमसार क्षेत्रको संरक्षणमा विशेष ध्यान दिन आवश्यक छ ।
पुजारी हिरालाल बाबाका अनुसार रिहार धाम विशेषगरी यादव र थारू जाति धरोहर हो । सो क्षेत्रका चौरमा पुस माघ महिनामा सेता धाउजस्तो वस्तु प्रसस्त देख्न सकिन्छ । यो नुनिलो समेत हुने भएकाले गाइवस्तुले खुवै चाट्ने गर्दछन् । जमिनमा देखिने सेतो पदार्थलाई थारु भाषामा रिहार भन्ने गरिन्छ । जसका कारण सो क्षेत्रको नाम नै रिहार रहन गएको स्थानीय मानसिंह वलीले बताए । लमही बजारबाट पच्चीस किलोमिटर पश्चिम तर्फ महेन्द्र राजमार्गमा पर्ने रिहारमा एक दर्जन मठमन्दिर छन् ।
created by dji camera
पश्चिम राप्ति ५ – गुरुङ खाेला
चचरे ताल, लमहि ६ देउपुर
लमही नगरपालिका ६ देउपुरमा याे तलाउ रहेकाे छ । याे मानव निर्मित तलाउ हाे । अर्जुन खाेलाले बाटाे परिवर्तन गरेर खाली रहेकाे बगरमा तलाउ निर्माण गरिएकाे हाे । अर्जुन खाेला नियन्त्तणसँगै उकास जग्गामा जैविक सुरक्षा प्रणालीसमेत यहाँ देख्न सकिन्छ । राष्ट्रपति चुरे तराइ मधेश संरक्षण विकास समिति कार्यक्रम कार्यान्वयन इकाइ बुटवलमार्फत भूमिगत जल पुनर्भरण र सतह मुनिकाे पानी उपभाेगका लागि आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा ६ लाख ५२ हजार ९४६ रुपियाँ लागतमा निर्माण सम्पन्न भएकाे हाे । याे तलाउकाे तल्लाे भागमा पनि तलाउ सुकेकाे अवस्थामा छ । देउपुर गाउँ संरक्षण विकास समिति मार्फत याे काम भएकाे हाे । साे समितिका अध्यक्ष चित्रबहादुर चाैधरी हुन् । याे तालले हरियाली प्रवर्द्धनका साथै वातावरण सन्तुलन, सिमसार क्षेत्रकाे विकासमा सहयाेग पुर्याएकाे छ ।
करम्दि खाेला तटबन्ध, राप्ती गाउँपालिका ४
राप्ति गाउँपालिका वडा नम्बर ४ का गाउँवस्ती र खेतीयाेग्य जमिन कटानगरी दुःख दिइरहेका बग्गे र करम्दी खाेला मिलेर दाेलाइ खाेला पश्चिमतिर बग्दछ । हिउँदमा सुख्खा देखिए पनि वर्षााकाे बेला यी खाेलाले विनास गर्दै आएकाे छ । चुरे सरक्षण कार्यक्रमले बग्गे खाेला र करम्दी खाेला नियन्त्रणकाे प्रयास गरेकाे छ । लन्चिङ्गसहितकाे तटबन्ध, डाइक र सानासाना चेक ड्याम बनाइएकाे छ । यसले नदी नियन्त्रण गरी किसानकाे वहुमुल्य खेतीयाेग्य जमिन, वस्ती र पुर्वाधार संरक्षणमा सहयाेग पुगेकाे छ ।
कञ्चन खाेला तटबन्ध, सैनामैना १० पानबारी, रुपन्देही
कन्चन खाेला चुेरे क्षेत्रबाट उत्पति भै सैनामैना नगरपालिकाकाे वडा नम्बर १० पानवारी हुदै दक्षिण तिर वग्दछ । याे खाेलामा समय समयमा वाढी आइ कटान गरि वितण्डा मच्चाउने गरेकाे छ । यसलाइ नियन्त्रण गर्न पानवारी समुह गठन गरिएकाे छ । साे समुहका अध्यक्ष टिकाराम पाण्डे र सचिव झविन्द्र घिमिरे हुनुहुन्छ । साे क्षेत्रमा खासगरी औलो उन्मूलन पछि गुल्मी, पाल्पा र अर्घाखाँचीबाट झरेकाहरुकाे बसाेबास पाइन्छ । समुहका अध्यक्ष पाण्डे पनि २०२४ सालमा अर्घाखाँचीबाट झर्नु भएकाे हाे । उहाँका अनुसार त्याे बेला पानबारीमा खयरकाे जङ्गल थियाे । साे क्षेत्रमा पुरानाे बासाेबासका रुपमा थारु जाति थिए । खयर कटानपछि खेती र बस्ती बढेसँगै कञ्चन खाेलाले कटान थालेकाे पाइन्छ । २०३५।३६ सालमा पानबारीकाे बीच भागबाट कञ्चन खाेलाले गाउँवस्ती बगाएकाे थियाे । खाेला नियन्त्रणका लागि स्थानीयले बाँसकाे भकारी बाँधेर त्यसभित्र ढुङ्गा राखेर समेत नदी नियन्त्रणकाे प्रयास गरिएका थियाे । २०५६ सालपछि झलनाथ खनाल वन मन्त्री भएका बेला पानबारीलाइ ढाेक्टेनीमा पाँच कठ्ठा जग्गा दिएर वस्ती स्थानान्तरण गर्ने छलफल पनि चलेकाे थियाे । तर स्थानीयकाे खेती साे ठाउँमा भएकाले त्याे सम्भव भएन । त्यसैले २०५४ जल उत्पन्न परकाेप नियन्त्रण कार्यालय मार्फत सात सय थान जाली ल्याएर कञ्चन खाेलालाइ साविककै स्थानबाट बगाउने गरी तटबन्धकाे व्यवस्था गरिएकाे थियाे । यसका अतिरिक्त २०५५ सालमा जिल्ला भू संरक्षण कार्यालय रुपन्देहीबाट कन्चन खाेलामा तटबन्ध गर्ने कामकाे शुरुवात गरियाे । तत पश्चात २०७० सालबाट साेही कार्यालय मार्फत राष्ट्रपति चुरे सरक्षण कार्यक्रमबाट कञ्चनन खाेला नियन्त्रणकाे काम गरिरहेकाे छ । कन्चन खाेला नियन्त्रण गर्न लन्चिङ्ग सहितकाे तटबन्ध गरिएकाे छ । यसले नदी नियन्त्तणमा महत्वपूर्ण सहयाेग गरेकाे स्थानीयकाे भनाइ छ । तटवन्ध गरि दाँया बाँया नदी उकास करिव १० हेक्टर जग्गामा सिसाै, खयर, वाँस आदि वृक्षराेपण गरिएकाे छ । सामुदायिक वनले चरिचरण राेकेपछि नदी नियन्त्रण कार्य अझ प्रभावकारी भएकाे उपभाेक्ताकाे अनुभव छ । चरिचरण राेक्दा स्थानीय केहीले बगरमा डींगा चराउन नदिने ? भनेर भन्ने गरेकाे उपभाेक्ता समुहका अध्यक्ष पाण्डेले सुनाउनुभयाे । नदी उकास क्षेत्रमा भएकाे वृक्षराेपण र वन क्षेत्रकाे विकासले पर्यावरण संरक्षण, चराकाे वासस्थान विकास, हरियाली प्रवर्द्धनका क्षेत्रमा सहयाेग पुगेकाे अनुभव स्थानीयकाे छ ।
कञ्चन खाेला तटबन्ध, सैनामैना १० पानबारी
नमुना सामुदायिक वनकाे पाेखरी, सैनामैना
सैनामैना नगरपालिका वडा नम्बर ७ स्थित नमुना सामुदायिक वनमा बनाइएकाे पाेखरी हाे । सिमसार ढाप जस्ताे दलदले चाैरमा याे पाेखरी बनाइएकाे हाे । राष्ट्रपति चुरे सरक्षण कार्यक्रमबाट आर्थिक वर्ष २०७७/०७८मा राष्ट्रपति चुरेकाे १५ लाख र स्थानीय उपभाेक्ताबाट १० प्रतिशत लागतमा डेढ विगाह क्षेत्रफलमा याे पाेखरी बनाइएकाे हाे । साे क्षेत्रलाइ पर्यापर्टनकाे रुपमा विकास गर्ने लक्ष्य वडाकाे छ । साे पाेखरीमा डुङ्गा राखेर पर्यटक तान्ने याेजना छ । सैनामैना नगरपालिका ७ र कञ्चन गाउँपालिका १ काे संयुक्त स्वामित्वमा याे वन क्षेत्र रहेकाे छ । सामुदायिक वनकाे दक्षिणतर्फ कञ्चन गाउँपालिका रहेकाे छ । वनले ११५ हेक्टर क्षेत्रफल समेटेकाे छ । याे वनमा निलगाइकाे ठूलाे संख्या छ । वन क्षेत्रभित्र पाेखरी भएका कारण वन्यजन्तु र चराचुरुङ्गीले वन क्षेत्रलाइ वासस्थानका रुपमा विकास गरेकाे पाइन्छ । यद्यपि, निलगाइले बाली खाएर दुःख दिएकाे गुनासाे किसानकाे छ । साे पाेखरीले सिमसार क्षेत्रकाे संरक्षण गरि जैविक विविधता संरक्षणमा टेवा पुर्याएकाे पाइन्छ ।
बहुआयामिक अभियान
हिमालय उत्पत्ति क्रममा बनेको चुरे शृङ्खला भारतको ब्रम्हपुत्र नदीदेखि पाकिस्तानको इन्डस नदीसम्म फैलिएको छ । कान्छो पहाडका रुपमा चिनिने चुरे शृङ्खलालाई ‘शिवालिक’ नामले समेत चिनिन्छ ।
चुरे शृङ्खलाले नेपालका ३६ जिल्लाको करिव आठ सय किलोमिटर भूभाग समेटेको छ । इलामदेखि कन्चनपुरसम्म फैलिएको चुरेले कुल भू–भागको १२ दशमलव ७८ प्रतिशत क्षेत्र ओगट्छ ।
समथर तराईबाट उत्तरतर्फ देखिने होचा पहाड शृङ्खला नै चुरे हो । नेपालको पूर्वदेखि पश्चिमसम्म फैलिएको महाभारत पर्वत शृङ्खलाबाट दक्षिणतिरका होचा पहाड, समथर मैदानी भाग, खोँच र दुनलाई चुरे क्षेत्रका रुपमा लिइन्छ । चुरे क्षेत्रको उत्तर–दक्षिण चौडाई ठाँउ अनुसार १० देखि ५० किलोमिटरसम्म रहेको छ ।
नेपालको हिमाली भेग र महाभारत पर्वत शृङ्खला मुहान भएका हजारौं खोलाखाली र सयौं नदीहरु यहि चुरेहुँदै दक्षिण तराईतिर बग्दछन् । चुरे शृङ्खला आफैँमा पूर्ण रुपमा नखाँदिएको खुकुलो पत्रे चट्टानले बनेको छ । त्यसैले प्राकृतिक रूपले यो क्षेत्र अत्यन्त संवेदनशील समेत रहेको छ । चुरे क्षेत्रको यहि संवेदनशीलतालाई ध्यानमा राख्दै नेपाल सरकारले आर्थिक वर्ष २०६६÷६७ मा राष्ट्रपति चुरे संरक्षण कार्यक्रम कार्यन्वयनको सुरूवात गरेको हो ।
चुरेको संवेदनशीलता तराईको वस्ती, उब्जाउ भूमिको सुरक्षा, वातावरण र जनजीविकासँग समेत सम्बन्धित छ । औलो नियन्त्रणपछि चुरे तथा भावर क्षेत्रमा मानव वस्ती विस्तार हुँदै गयो । वस्ती बढेसँगै खेतीका लागि वन जंगल फाँड्ने क्रमले तीब्रता पायो । वन फडानी, खुला चरिचरन, अवैज्ञानिक भू–उपयोगले यस क्षेत्रको जैविक विविधता तथा जमीनको उत्पादकत्वमा ह्रास आउन थाल्यो । जसले गर्दा यस क्षेत्रको समग्र पारिस्थितिकीय प्रणालीमा नकारात्मक प्रभाव पर्न गयो । चुरे पहाड र भावर क्षेत्रको जलाधारको अवस्था क्षयीकरण हुँदै गएकाले तराई–मधेशमा वातावरणीय समस्याहरु देखापर्दै गए । पानीका स्रोतहरु समेत सुक्दै गए । बर्सेनी बाढीको विपत्तिले तराई मधेसका खेतीयोग्य जग्गामा बालुवा र पाँगो–माटो थुपारिने थाले । गाउँवस्तीहरु नदी कटान र डुबानबाट प्रभावित भए । यसको रोकथाम र नियन्त्रणमा समन्वयात्मक निकायको खाँचो स्वरुप चुरे संरक्षणको कामलाई अझ सशक्त बनाउन २०७१ असार २ गते राष्ट्रपति चुरे–तराई मधेश संरक्षण विकास समिति गठन गरिएको थियो । नेपाल सरकारको २०७४ जेठ २ गतेको निर्णयानुसार गुरूयोजना स्वीकृत भई सो अनुरूप कार्यक्रम कार्यान्वयन भइरहेको छ ।
गुरू योजनाले भौगर्भिक, भौगोलिक अवस्था र परिस्थितिकीय प्रणाली अनुकूल चुरे पहाड, खोँच र भावर क्षेत्रका प्राकृतिक स्रोतहरू भूमि, पानी, वनस्पति र जैविक विविधताको दिगो व्यवस्थापन सुनिश्चित गर्ने प्रमुख उद्देश्य राखेको छ । जलवायु परिवर्तन तथा प्राकृतिक प्रकोपबाट सो क्षेत्रमा बसोबास गर्ने व्यक्ति तथा समुदायमा हुनसक्ने क्षति न्यूनीकरण गर्ने उद्देश्य समेत गुरुयोजनाको छ । जल–उत्पन्न प्रकोपबाट चुरे पहाड, दुन र तराई मधेशमा हुनसक्ने क्षति न्यूनीकरण र वातावरणीय प्रभावजस्ता विषयलाई यसले समेटेको छ ।
चुरे क्षेत्रको प्राकृतिक श्रोत संरक्षण, दीगो व्यवस्थापन, पारिस्थितिकीय सेवाको सम्वद्र्धनद्वारा गरिबी न्यूनिकरण एवं समृद्ध नेपालको राष्ट्रिय लक्ष्यमा टेवा पुर्याउन सकिने विश्वास कार्यक्रमको छ ।
‘चुरेको माटो चुरेलाई, सफा पानी सबैलाई’ नारासहित कार्यान्वयनमा गएको गुरुयोजनाले २० वर्षमा १६४ वटा नदी प्रणालीहरू व्यवस्थापन गर्नुपर्ने लक्ष्य लिएको छ । पहिलो पाँच वर्षमा सबै नदी प्रणलीहरूको संरक्षण र व्यवस्थापन गरिने लक्ष्य छ । जसका लागि चुरे क्षेत्रमा पाँच वटा कार्यान्वयन ईकाइ स्थापना गरिएको छ । मोरङको सलकपुर, जनकपुर, चितवन, रुपन्देहीको बुटवल र कैलालीको लम्कीमा कार्यान्वयन ईकाइको कार्यालय रहेका छन् । बुटवलको नयाँ गाउँस्थित कार्यान्वयन ईकाइले भलुही नदी प्रणाली, पश्चिम राप्ति ६ नदी प्रणाली, बाणगंगा नदी प्रणाली, रंिंसंह नदी प्रणाली, राप्ती ९ महतिनी नदी प्रणाली र बबई ९ नदी प्रणाली (शारदा) क्षेत्रमा आफ्नो कामलाई केन्द्रित गरेको छ । चुरे शृङ्खलाको माथिल्लो क्षेत्रमा चरिचरण नियन्त्रण, वृक्षरोपणजस्ता कार्यले प्राथमिकता पाएका छन् । चुरेका फेदी मैदानी भागमा जैविक प्रविधिसहितको नदी नियन्त्रण, नियन्त्रणबाट उकास जमिनमा हरियाली प्रवद्र्धन, सिंचाई तथा पर्यावरण सन्तुलनको उद्देश्यसहित पोखरी निर्माण, सिमसार क्षेत्रको संरक्षण, सामुदायिक वनसँगको सहकार्यमा पर्यटकीय प्रवद्र्धनका उद्देश्यसहित प्राकृतिक सम्पदाको संरक्षणजस्ता गतिविधि गरिएका छन् । कार्यान्वयन ईकाइले बहुआयामिक महत्व र प्रभावसाथ बहुपक्षीय सरोकार संस्थासँगको सहकार्यमा प्रभावकारी कार्य अगाडि बढाएको पाइन्छ । यद्यपि, आफना गतिविधिलाई नदी नियन्त्रणसँगै चुरेको माथिल्लो क्षेत्रमा केन्द्रित गर्नुपर्ने टड्कारो आवश्यकता समेत देखिन्छ ।
उचाइमा व्यापक भिन्नता, हिमाली भू-दृश्य, विविध वर्षा र सम्बद्ध जलवायु परिवर्तनका कारण नेपाल जैविक विविधतामा धनी छ। उचाइ र भूगोल वनस्पति प्रजातिहरूको समृद्धि र उपलब्धताका लागि मुख्य निर्धारकहरू हुन्। भौगोलिक हिसाबले नेपाल तराई र शिवालिक (प्राय: १,००० मिटर भन्दा तल), मध्य पहाडहरू (१,००० देखि ३,००० मिटर ), र अग्ला पहाड र हिमालहरू (३,००० मिटर माथि) मा विभाजित छ। एउटा भौगोलिक क्षेत्रमा राम्ररी बढ्ने वनस्पति अर्को भौगोलिक क्षेत्रमा राम्रोसँग बढ्न सक्दैनन्। उदाहरणको लागि, राजवृक्ष तराईमा राम्ररी बढ्छ तर काठमाडौंमा सायद बाँच्न सक्दैन।
यसैले बिरुवा छनोटको लागि हाम्रो पहिलो मापदण्ड उचाइ र भूगोल थियो: हामीले बिरुवाहरूको एक सूची तयार गरेका छौं जुन खास भौगोलिक क्षेत्रको रैथाने हुन्। रैथाने प्रजातिहरूका अतिरिक्त केही गैर-रैथाने प्रजातिहरू सहरी सडक किनारामा र सहरी पार्कहरूमा बर्षौदेखि रोपेर हुर्किएका स्थानीय हावापानीमा राम्ररी अनुकूलित भैसकेका छन् त्यस्ता प्रजातिहरु पनि सूचीमा समावेस गरिएको छ । । हामीले विशेषगरी रैथाने प्रजातिहरू नै रोपण गर्नको लागि सुझाव दिएका छौं ।
दोस्रो मापदण्डमा सहरी वृक्षरोपणका लागि छानिएका बिरुवाहरूका प्रजातिहरू हेर्दा पनि राम्रो तथा शोभायमान हुनु आवश्यक छ, अर्थात्, आकर्षक फूल हुनुपर्दछ र ती लामो समयसम्म फुल्ने हुनुपर्दछ। यसको अलावा सदाबहार तथा फूलहरु पनि धेरै लामो अवधिसम्म बोटमा नै रहि रहने हावापानी अनूकूल हुने प्रजातिहरुलाइ सूचिमा समावेस गर्ने जमर्को गरिएको छ ।
तेस्रो मापदण्ड बिरुवाको आकार हो। दुई सडकको बीचमा रोपिने बिरुवाहरू अग्ला वा झाङ्गिने खालको हुनु हुँदैन । हामीले त्यसपछि सडक किनारामा वा सडक बीचमा वा सार्वजनिक उद्यानमा कुन बिरुवाहरू रोपिनु पर्दछ भन्ने आधारमा प्रजातिहरू चयन गर्यौं। सडक बीचमा रोप्नको लागि चयन गरिएका बिरुवाहरू धेरै अग्ला हुनु हुँदैन र झाँगिने पनि हुनु हुँदैन। सडक किनारामा रोपिने बिरुवा अग्ला र सुरिला हुन सक्छन्। त्यस्तै सार्वजनिक उद्यानमा कुनै पनि आकारको शोभायमान रैथाने बिरुवाहरू हुर्काउन सकिन्छ।
Betula utilis D. Don अङ्ग्रेजी नाम: Birch परिवार: Betulaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
भोजपत्र दक्षिण-मध्य चीन, अफगानिस्तान, पूर्वी हिमालय, नेपाल र तिब्बतको रैथाने वनस्पति हो। नेपालमा यो जहाँतहीँ पाइन्छ र प्रायः रूखको रेखामा रहेको जङ्गल ढाकेको हुन्छ, जुन २७००-४३०० मिटरको उचाइमा पाइन्छ।
विवरण
यो मध्यम आकारको पतझर रूख हो। यसको बोक्रा चिल्लो र चम्किलो देखिन्छ, सेतो वा गुलाबी सेतो, बाहिरी बोक्रा पातलो कागजी तह उक्किएको हुन्छ, साँघुरो पखेटा भएको फल कडा आवरणले ढाकेको हुन्छ। नेपालमा प्राकृतिक रूपमा पाइने यो रूख पहिले सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्जमा रोपिएको थियो। फूल अप्रिल-मे फुल्छ, फल अगस्त-सेप्टेम्बर फल्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
यो प्रकाश चाहिने प्रजाति हो। यो तुषारो प्रतिरोधी छ, तर गाईवस्तुले खाएमा क्षति पुग्ने र अग्नि संवेदनशील छ।
माटो: यो प्रायः भूस्खलन र अन्य स्थानहरूमा व्यापक रूपमा उम्रिएको पाइन्छ जहाँ भर्खरै पहिरो गएको छ त्यसैले उत्तिस जस्तो देखिन्छ। यसलाई ओसिलो स्थान चाहिन्छ र प्रायः नदीहरू र गल्छी नजिक बढ्छ जहाँ हिउँ लामो समयसम्म रहन्छ।
पुनरुत्पादन
पखेटा भएका बीजहरू हावाले टाढा टाढासम्म लैजान्छ। बिरुवाहरू जङ्गलको छहारीमा, वा झारपातले ढाकिएको जमिनमा हुर्कन सक्दैनन्।
जैविकत्व: बीज अर्थोडक्स हुन्छ र यसलाई राम्ररी सुकाएर बन्द गरिएको प्लास्टिकको झोलामा भण्डारण गर्नुपर्छ। यदि बन्द नगरिएको कन्टेनर वा कपडाको झोलामा राखिएको खण्डमा यसले केही महिनामै यसको जैविकत्व गुमाउनेछ।
प्रसारण
सम्पूर्ण रोपण। ताजा बीजको अंकुरण लगभग ३०-४०% हुन्छ। सम्भव भएको उचाइमा रोप्न नर्सरीमा कम्तिमा दुई वर्ष चाहिन्छ। बीजलाई बीज ब्याड वा बीज ट्रेमा लगभग २० ग्राम प्रति मिटरको दरले छर्नु पर्छ, समान सतहमा, र बालुवाको धेरै पातलो तहले छोप्नु पर्छ। बीज ब्याडलाई प्लाष्टिकले छोपेर छहारी दिनुपर्छ र भारी वर्षाबाट जोगाउनु पर्छ। बिरुवाहरू ठूलो ठाउँमा सार्नको लागि तयार नभएसम्म छहारी हटाउनु हुँदैन।
प्रयोग
काठको प्रयोग कृषि औजारहरू जस्तै थ्रेसिङ स्टक र इन्धनको रूपमा गरिन्छ। बोक्रा नचुहिने छाना बनाउन, पर्खाल चर्केको ठाउँमा टाल्न र बोतलको बिर्को बनाउन प्रयोग गरिन्छ। घाउको उपचारको लागि यसको औषधीय प्रयोग पनि छ। काठ प्रति घनमिटर लगभग ७०० किलोग्राम वजन हुन्छ।
थप अध्ययन
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu
Taxus wallichiana (Zucc.) Pilger अङ्ग्रेजी नाम: Himalayan Yew परिवार: Taxaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
लौठसल्ला चीनको दक्षिण-मध्य, पूर्वी हिमालय, लाओस, म्यानमार, नेपाल, फिलिपिन्स, सुलावेसी, सुमात्रा तिब्बत र भियतनामको रैथाने वनस्पति हो। नेपालमा यो २३००-४४०० मिटरमा छत्रको मुनि उम्रेको पाइन्छ। यो देवदार,झुले सल्ला, हेमलक, गोब्रे सल्ला र तिखे बाँझसँग मिसिएर हुर्कने गर्दछ। यो हुम्ला-जुम्ला क्षेत्रको सुख्खा भित्री उपत्यका,अन्नपूर्ण पद मार्गको उच्च उचाइमा फैलिएको छ।
यो वनस्पति नेपालमा समुद्र सतहबाट १५०० देखी २७०० मिटरको उचाइको जङ्गलहरूमा पाइने गर्छ।
विवरण
लौठसल्ला ३० मिटर सम्म अग्लो हुने सदाबहार रूख हो। यसको गाढा हरियो पात र पातलो गाढा रातो खैरो बोक्रा हुन्छ। पातहरू दुई पङ्क्तिमा १.५–२.८ सेन्टिमिटर x 2 मिमि, माथिल्लो भाग गाढा हरियो, तल्लो भाग फिक्का हुन्छ। दाना जस्तो देखिने रातो गुदीले बीज ढाकेको हुन्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
यो अत्यधिक छाया सहनशील सदाबहार रूख हो।
प्रसारण
● बीज सोझै पोली पटमा छरिन्छ।
● अंकुरण हुन प्राय: धेरै समय लाग्छ र वृद्धि ढिलो हुन्छ, त्यसैले बिरुवालाई रोप्न अघि नर्सरीमा दुई वर्ष वा सोभन्दा बढी समय चाहिन्छ। यसलाई कटिङ गरेर पनि प्रसारण गर्न सकिन्छ।
जैविकत्व: बन्द कन्टेनरहरूमा ४ वर्ष; अंकुरण ९५% भन्दा बढी।
प्रयोग
काठ कडा, राम्रो र दाना भएको र केही गह्रौँ हुन्छ (लगभग ७०० किलोग्राम प्रति घन मिटर )। उच्च पहाडहरूमा यसको काठ भवन निर्माण गर्न प्रयोग गरिन्छ। युरोपमा, लौठसल्लालाई भवन र आवासीय सुविधाहरूको वरिपरि जीवित बारको रूपमा घेरा सजाउन प्रयोग गरिन्छ। पश्चिमी उच्च हिमाली क्षेत्रहरूमा यसको पातहरू गाईवस्तुहरूको लागि डालेघाँसको रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
थप अध्ययन
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.
Rhododendron arboreum Sm. अङ्ग्रेजी नाम: Rhododendron परिवार: Ericaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
यो असम, पूर्वी हिमालय, नेपाल, पाकिस्तान, तिब्बत, पश्चिम हिमालयको रैथाने वनस्पति हो।नेपालमा १५०० देखि ३६०० मिटरको उचाइमा जङ्गल, बगैँचामा पाइन्छ। यसको गाढा रातो फूलले यसलाई वसन्तको आगमन सँगै परिदृश्यको विशिष्ट विशेषता बनाउँछ। यो वनस्पति प्रकार को एक वास्तविक विविधता मा पाइन्छ, र कहिलेकाहीँ सीमित क्षेत्रहरूमा गुराँस वनले ढाक्छ ।
विवरण
हिमालयमा सबैभन्दा व्यापक रूपमा फैलिएको लाली गुराँस रूख, उचाइको विविधता र भिन्न रूपहरूमा पाइन्छ। फूलको रंग रातो, गुलाबी, सेतो हुन्छ। सेतो गुराँस उच्च उचाइमा पाइन्छ। फूल फेब्रुअरी देखि मे मा फुल्छ; फल अगस्ट देखि मार्चमा फल्छ। रातो खैरो बोक्रा हुने रूख १५ मिटर अग्लो हुन्छ। पातहरू १०-२० सेन्टिमिटर लामो, उल्टोतिर चम्किलो हरियो हुन्छ। यो नेपालको राष्ट्रिय फूल हो। नेपालमा गुराँसको ३१ प्रजातिहरू पाइएको छ (वन तथा वातावरण मन्त्रालय)।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
यो ढिलो बढ्ने बिरुवा हो र ठुटाबाट यसको मुना राम्ररी पलाउदैन। यो छाया हुने बिरुवा हो। जैविकत्व दुई वर्षको हुन्छ र ८०% भन्दा बढी अंकुरण हुन्छ।माटो: गुराँसको धेरै प्रजातिहरूको विपरीत, लाली गुराँस विविध प्रकारको माटोमा हुर्कन्छ, र अम्लीय माटोमा सीमित हुँदैन।
प्रसारण
ब्याडमा बीज छरिन्छ र अंकुरण पछि स-साना बिरुवाहरू मुन्टो निमोठेर पोलिपोटमा सारिन्छ। यो धेरै बिस्तारै बढ्छ, पहिलो सिजनमा दुई वा तीनवटा वास्तविक पातहरू सहित उचाइमा केही मिमि मात्र पुग्छन्। कलिला बिरुवाहरू खडेरी संवेदनशील हुन्छन् र छायामा राख्नुपर्छ। नर्सरीमा साना प्राकृतिक बिरुवाहरू सार्न र रोपणको लागि पर्याप्त ठूलो नभएसम्म राख्नुपर्छ।
प्रयोग
काठको तौल लगभग ६४० किलोग्राम प्रति घन मिटर हुन्छ र यसलाई इन्धनको लागि व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यो साना काठका डुङ्गा र भाँडाहरू बनाउन र खुकुरी (चक्कु) बिँड बनाउन पनि प्रयोग गरिन्छ, तर यो बाङ्गिन्छ र सङ्कुचित हुन्छ (ज्याक्सन, १९९४)। फूललाई अचारको रूपमा खाइन्छ र ताजा फूल जुस बनाउन प्रयोग गरिन्छ। गाईवस्तुले खाएमा रातो टाँसिने टुप्पोले बान्ता, पेट फुल्ने र डिस्पेप्सिया निम्त्याउँछ र पुराना पातहरू खान नहुने हुन्छन् (ज्याक्सन, १९९४)।
धेरैलाई समशीतोष्ण देशहरूमा शोभनीय रूखको रूपमा रोपिन्छ।
थप अध्ययन
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.
Populus ciliata Wall. अङ्ग्रेजी नाम: Himalayan Poplar परिवार: Salicaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
लहरे पीपल चीन, तिब्बत र नेपाल सहित पूरै हिमाली भूभागको रैथाने वनस्पति हो। यो नेपालमा २१०० देखि ३६०० मिटर उचाइमा खोलाको किनारमा पाइन्छ र सुक्खा क्षेत्रमा कोणधारी वनमा मिसिएको हुन्छ।
विवरण
यो चिल्लो हरियो-खैरो बोक्रा, खैरो र परिपक्व काण्डहरूमा गहिरो ठाडो चिरिएको र झुस विहीन ठूलो पतझर रूख हो। पातहरू ८-१८ सेन्टिमिटर लामो, अण्डाकार र मुटु आकारको ठूला हुन्छन्। झुलेको गुच्छेदार फूलहरू मार्च-अप्रिलमा फुल्छन् ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
रूखहरू जवान नहुँदा सम्म यसले राम्रोसँग मुना हाल्दैन, तर टुप्पो र हाँगा काट्दा राम्ररी मुना पलाउछ र जमिनभित्र रहेका काण्डमा धेरै मुना हाल्दछ। कलिलो बिरुवा र लाथ्राहरू मन्द आगोले पनि मर्छन्; बुढा रूखहरू जमिनको मन्द आगोमा बाँच्छन् तर वृक्षछत्र आगोले मर्छन्।
माटो: यो विदेशी अग्लो र चाँडै बढ्ने रूखको तुलनामा प्रतिकूल माटोको अवस्थाहरूमा बढी सहनशील हुन्छ, र सुख्खा पहाडहरूमा बढ्न सक्छ, तर यो ठूलो आकारमा बढ्दैन। पर्याप्त मात्रामा चिस्यान भएको हावा छिर्ने दोमट माटोमा राम्ररी वृद्धि हुन्छ।
प्रसारण
बीज र प्रशोधन : जैविकत्व लगभग ३ हप्ता पछि कम हुन थाल्छ; बीजकोष, अडाकार, ३-४ छिद्र भएको, मसिनो, झुस भएको, प्रति किलोग्राम लगभग १५,०००,००० बीज हुन्छ; बीज निकाल्न तार जालीमा रगड्नुपर्छ, बालुमा भरिएको पट वा नर्सरी ब्याडमा रोप्नुपर्छ; यदि अनुकूल परिस्थिति भएमा अधिकतम अंकुरण ७५-९०% हुन्छ अन्यथा २५-५०% (अनुमानित) हुन्छ।
वानस्पतिक प्रसारण फेब्रुअरीमा हाँगा काटेर, जमिनभित्र रहेका काण्डबाट पलाएको मुनाबाट, जरा काटेर पनि गरिन्छ।
प्रयोग
लहरे पीपल काठ, डालेघाँस, औषधि (बोक्रा टनिकको रूपमा, उत्तेजक र रगत शुद्धिकरणको रूपमा प्रयोग गरिन्छ), प्लाइवुड, ह्यान्डलहरू, पानीको कुण्ड, प्याक गर्ने बक्स बनाउन, छापो हाल्न प्रयोग गरिन्छ।
थप अध्ययन
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu
नेपालमा बैँसको करिब ३० प्रजाति छन् । Salix babylonica L. र Salix disperma Roxb. ex D. Don नेपालको समशीतोष्ण क्षेत्रमा वृक्षरोपणका लागि प्राथमिकतामा परेका प्रजाति हुन्। S. babylonica चीनको रैथाने वनस्पति हो। यो १४००-३६५० मिटर सम्म पाइएको छ, र S. dipserma १५००-३५०० मिटर सम्म पाइएको छ। S. disperma अफगानिस्तान, हिमालय, कश्मीर देखि भुटान, असम, तिब्बत, उत्तर बर्मा र चीन सम्म, १५००-३५०० मिटरको उचाइमा पाइन्छ।
काठमाण्डौ उपत्यकामा दुवै प्रजातिको बिरुवा व्यापक रुपमा रोपिन्छ। बैँस अग्ला पहाडमा लगाइन्छ र अन्य केही प्रजाति अर्घाखाँची र अन्य जिल्लाको खोला किनारमा लगाइन्छ ।
विवरण
Salix babylonica (Weeping Willow) आकर्षक शोभनीय रूख हो, यसको झुलिने हाँगाहरूको लागि व्यापक रूपमा खेती गरिन्छ जसले रोमान्टिक प्रभाव दिन्छ, विशेष गरी जब रूख नदीको तीरमा हुन्छ। यो २० देखि २५ मिटर अग्लो हुने मध्यम आकार देखि ठूलो पतझर रूख हो। मुनाहरू पहेँलो-खैरो हुन्छन्। पातहरू घुमाउरो रूपमा मिलेर रहेको, हल्का हरियो, शरद ऋतुमा सुनौलो- पहेँलो रङ्गमा बदलिन्छ। फूलहरू अप्रिल देखि मे सम्म झुलेको गुच्छेदार फुल्छन्।
Salix disperma (Wallich Willow) एउटा सानो रूख हो जुन १० मिटर अग्लो हुन्छ, जसका हाँगाहरू नीलो खैरो, झुस विहीन हुन्छन्; कलिला हाँगाहरू लगभग झुस विहीन हुन्छन्। पातहरू उल्टो तिर फिक्का, सुल्टो तिर चूर्ण जस्तो र हरियो हुन्छन्; फूल मार्च-जूनमा फुल्छन्।
पीपल प्रजाति सँगै सालिक्स प्रजातिहरू, विशेष गरी सुक्खा मुस्ताङ क्षेत्रमा छन् जहाँ ती प्रायः एक मात्र रूखहरू हुन्।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
वृद्धि धेरै हदसम्म चाँडो हुन्छ। अधिकांश प्रजातिहरूले मुना हाल्छन् र टुप्पो वा हाँगा काट्दा राम्ररी बढ्छन्। सलिक्सका दुवै प्रजाति तुषारो सहन सक्ने र प्रकाश चाहिने हुन्छन्।
माटो: बैँस ओसिलो माटोमा राम्रो हुन्छ, खोला र सिँचाइ नहर नजिकै; धेरै हदसम्म पानी जम्ने स्थानमा र दलदल क्षेत्रहरूमा रोप्नको लागि उपयुक्त छन् तर माटो चिम्ट्याइलो हुनु हुँदैन।
पुनरुत्पादन
कटिङ गरेर रोप्न सकिन्छ।
प्रसारण
पीपल प्रजातिहरूका लागि प्रयोग गरिएका जस्तै कटिङ गरेर प्रसारण गरिन्छ र २–२.२५ मिटर लामो ५-७ सेन्टिमिटर व्यासमा ठूला कटिङ गरेर हुर्काउन सकिन्छ।
उत्पादन र प्रयोग
हाँगाबिँगा टोकरी बनाउन र पातहरू (मार्चदेखि नोभेम्बर) डालेघाँसको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। पात र बोक्रा टनिक र तितो हुन्छन् , र ज्वरोको उपचारको लागि प्रयोग गरिन्छ: सेलिसाइलिक एसिड, बैंसको बोक्राबाट बनाइन्छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
रूख खोलाको किनारमा र अग्ला पहाडमा सडकको किनारमा रोपिन्छ । मुस्ताङ र मनाङमा खोलाको किनार र आसपासका फोहोर र ओसिलो ठाउँमा पनि रोपिएको छ। यसको घाँस गाईवस्तुका लागि पनि प्रयोग गरिन्छ तर यसलाई बायोइन्जिनियरिङका रूपमा नदी संरचनाका लागि लगाइन्छ।
थप अध्ययन
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.
Dalbergia sissoo DC. अङ्ग्रेजी नाम: Indian Rosewood परिवार: Fabaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
सिसौ अफगानिस्तान, बंगलादेश, पूर्वी हिमालय, भारत, इरान, म्यानमार, नेपाल, पाकिस्तान, पश्चिम हिमालयको रैथाने वनस्पति हो। यो शिवालिक पर्वतमाला क्षेत्रमा तटीय वनको एक प्रमुख भाग हो र २०० मिटर माथि पाइन्छ, तर १,४०० मिटर सम्म पाउन सकिन्छ।
विवरण
परिपक्वतामा उचाइ: सिसौ ३० मिटरसम्म अग्लो हुने मध्यम आकारको पतझर रूख हो। यसको बिरुवा १२-१५ वर्षमा परिपक्व हुन्छ।
आकार : काण्ड प्राय: बाङ्गो र ८ मिटर सम्म हाँगा रहित हुन्छ, कहिलेकाहीँ २० मिटर सम्म।
फूल र फूल फुल्ने: सेप्टेम्बर-अक्टोबरमा फूल फुल्न सुरु हुन्छ। सिसौले प्रशस्त फूल उत्पादन गर्न थाल्छ, यी पातको अक्षबाट साना हाँगाहरूमा उत्पादन हुने साना उभयलिंगी फूलहरू हुन्। फूलहरू सेतो देखि गुलाबी, सुगन्धित, डाँठ रहित, लगभग १.५ सेन्टिमिटर लामो, र ५-१० सेन्टिमिटर लम्बाइमा बाक्लो झुप्पा फुल्छन्। बीजकोष आयताकार, चेप्टो, पातलो, पट्टा-जस्तो र हल्का खैरो रंगका हुन्छन्। बीजकोषमा एक देखि पाँच वटा सिमी आकारको चेप्टो बीज हुन्छन्।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
खेती: सिसौ उष्ण एवं उपोष्ण क्षेत्रमा हुने वनस्पति हो। यो मौसमी मनसुन मौसम र ६ महिना सम्मको सुख्खा मौसममा अनुकूलित हुन्छ। यो ६००-९०० मिलिमिटर वार्षिक वर्षा भएको क्षेत्रहरूमा सफलतापूर्वक रोपिएको छ, जुन धेरै अन्य काठ प्रजातिहरूको लागि अत्यन्त सुख्खा अवस्था हो। यद्यपि, उचित वृद्धिको लागि वार्षिक १,००० मिलिमिटर भन्दा बढी वर्षा आवश्यक छ। यो केही चिसो सहिष्णु छ, न्यूनतम तापमान -4 डिग्री सेल्सियसमा बाँच्न सक्छ, र 45 डिग्री सेल्सियस सम्मको तापक्रम पनि सहन सक्छ। नेपालमा खेती गरिने सिसौमा मुना वा हाँगा मर्ने गम्भीर समस्या देखिएको छ।
माटो: यो सामान्यतया नेपालको नदी किनारको पाँगो माटोमा हुर्कन्छ। सिसौलाई उर्वर, दोमट माटो र घाम लाग्ने स्थान चाहिन्छ। यो कमसल माटोमा फस्टाउँछ तर निकास राम्रो नभएको वा ढुङ्गायुक्त माटोमा यसको वृद्धिमा बाधा हुन्छ। अम्लदेखि तटस्थ माटोमा राम्रोसँग बढ्छ र क्षारीय माटोमा राम्रो हुन्छ। परिपक्व रूखहरू खडेरी प्रतिरोधी हुन्छन् र ९ महिना सम्म सुक्खा सामना गर्न सक्छन्।
प्रसारण र वृक्षरोपण
यो प्रजाति बीज, जमिनभित्र रहेका काण्डबाट पलाएको मुना र काण्ड कटिङबाट प्रजनन हुन्छ। बीजहरूमा षुसुप्तता हुँदैन, र परिपक्व रूखहरूबाट ताजा बीज प्रयोग गर्दा अंकुरण दर लगभग १००% हुन सक्छ। बीजको पूर्व-प्रशोधन आवश्यक छैन तर १२-२४ घण्टाको लागि पानीमा भिजाउँदा अंकुरण छिटो हुन्छ। ताजा बीज अंकुरण हुन ७-२१ दिन लाग्छ। अंकुरण अवधिमा दिनको सबैभन्दा तातो समयमा छायामा राख्नु पर्छ। यसको प्रति किलोग्राम ३०,०००-४०,००० बीजहरू हुन्छन्।
उत्पादन र प्रयोग
यो मुख्यतया खदिलो चुरोको लागि रोपिन्छ, जुन दक्षिण एसियामा सामान्य-प्रयोग गर्ने उत्कृष्ट काठहरू मध्येको एक हो र सामान्यतया उत्कृष्ट फर्नीचर र समुद्रमा उपयुक्त प्लाइवुडको लागि प्रयोग गरिन्छ। चुरो टिकाउ छ, तर चुरो र बोक्रा बीचको तह किरा र ढुसीले क्षति पुर्याउछ। यो डालेघाँस र माटो संरक्षणको लागि पनि उपयोगी छ र शोभनीय रूखको रूपमा पनि रोपिन्छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
यो हिमालयको कृषि वन प्रणालीमा छहारी रूखको रूपमा, क्षय भएको माटोको पुन: वनीकरणको लागि, र नाइट्रोजन स्थिरीकरण र चिस्यान राख्न रोपिन्छ। यो हावा रोक्ने र बाली जोगाउन बारको रूपमा पनि रोपिएको छ। सिसौमा सुनाखरी राम्ररी हुर्कन्छ।
थप अध्ययन
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-26.
Sharma, M. K., Singal, R. M., & Pokhriyal, T. C. (2000). Dalbergia sissoo in India. Dalbergia sissoo in India., (18), 5-16.
Joshi, R. B., & Baral, S. R. (2000). A report on die-back of Dalbergia sissoo in Nepal. A report on die-back of Dalbergia sissoo in Nepal., (18), 17-22.
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu
Cinnamomum camphora (L.) J. Presl अङ्ग्रेजी नाम: Camphor tree परिवार: Lauraceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
चीन, ताइवान, कोरिया र जापानको रैथाने तर विश्वका धेरै भागहरूमा व्यापक रूपमा रोपिन्छ। नेपालमा २००० मिटरसम्म खेती गरिन्छ। यसलाई नेपालमा प्रायः रैथाने प्रजातिजस्तै अनुकूलित गरिएको छ।
विवरण
यो २०-३० मिटर अग्लो हुने सदाबहार रूख हो। हाँगाहरू कालो र झुस भएका हुन्छन्। पातहरूमा कपुरको गन्ध हुन्छ; एकान्तर, ५-१२ सेन्टिमिटर लामो डाँठहरूमा पात रहेका हुन्छन्, माथिल्लो भाग चम्किलो, तल्लो भाग सेतो, भिन्न मध्यशिरा, २-३ जोडी गौण नशाहरू हुन्छन्। फूल पहेँलो, पातहरू भन्दा छोटो झुप्पामा फुल्छन्। फल ६-१० मिलिमिटर चौडा गोलाकार पाकेको बेला कालो हुन्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
यसले केही हदसम्म तुषारो सहन सक्छ। यो व्यापक मात्रामा रोपिन्छ। यसको मुना राम्ररी पलाउछ। यो सन् १९७९ देखि काठमाडौं उपत्यकामा लगभग अनुकूलित भएको छ।
माटो
यो ओसिलो, गहिरो बलौटे दोमट, खोला नजिकैको पाँगो माटोमा राम्ररी हुर्कन्छ। यो कम उर्वर माटोमा बढ्छ, तर वृद्धिदर धेरै सुस्त हुन्छ।
पुनरुत्पादन
यो बीजबाट पुनरुत्पादन हुन्छ।
प्रसारण
फल सेप्टेम्बर र नोभेम्बर बीचमा कालो भएपछि पाक्छ। प्रति किलो ३५०० बीजहरू हुन्छन्। बीज तैलीय हुन्छ र केही महिनाको लागि मात्र यसको जैविकत्व कायम राख्छ। फलबाट पल्प हटाइसकेपछि, बीज तुरुन्तै, ब्याड वा ट्रेमा छर्नु पर्छ। अंकुरण कम हुन्छ र अंकुरण प्रायः छ महिना देखि १२ महिना सम्म धेरै लामो समय लाग्छ।
बीज छायादार ब्याडमा छर्नु पर्छ र बिरुवाहरू २-४ सेन्टिमिटर अग्लो भएपछि ठूलो पोलिपोटहरूमा सार्नु पर्छ। अक्टोबरदेखि नोभेम्बरमा छरिएको बीजेले दोस्रो मनसुनमा ३० देखि ४० सेन्टिमिटर अग्लो बिरुवा उत्पादन गर्छ, अर्थात् नर्सरीमा करिब २० महिनापछि। ठुटोबाट पनि प्रसारणको सफलतापूर्वक प्रयोग गरिएको छ।
उत्पादन
रूखहरू करिब पाँच वर्षको हुँदा झाडी वा बारको आकारमा काटिन्छन् र सामान्यतया पातहरू र डालाहरूबाट उत्पादन गरिने कपुरको लागि काटेर यस आकारमा राखिन्छन्।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
यो नेपालको सडक किनार र बगैंचा परिसरमा, र काठमाडौं (त्रिभुवन विश्वविद्यालय परिसर भित्र देखिने) मा रोपिने प्रचलित बिरुवा हो। यो सधैं सदाबहार देखिन्छ र मानिसहरूले मन पराउँछन्, यद्यपि यसमा चराहरू र जनावरहरू आकर्षित हुँदैनन्। यो हरियाली कायम राख्न प्रयोग गर्न सकिन्छ किनभने यो पहिले नै नेपालको विभिन्न माटो र स्थानहरूमा अनुकूलित छ।
थप अध्ययन
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.
Juglans regia L. अङ्ग्रेजी नाम: Walnut परिवार: Juglandaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
ओखर उत्तर पूर्व र पूर्वी टर्कीदेखि लेबनान अफगानिस्तान र पश्चिमी हिमालयको रैथाने वनस्पति हो। यो उत्तरी अफ्रिका, युरोप र पूर्वी एसियामा रोपिएको छ। ओखर नेपालभर १२००-२५०० मिटरको बीचमा फैलिएको छ। यो या त बढी वर्षा हुने वा कम वर्षा हुने आर्द्र क्षेत्रहरूमा हुने गर्छ।
अपेक्षाकृत सानो बाक्लो आवरण भएको फललाई हाडे ओखर भनिन्छ जुन रैथाने हो। हालै कश्मीरबाट पातलो आवरण भएको दाँते ओखर ल्याइएको छ।
विवरण
ओखर २५-३५ मिटर उचाइ हुने, २ मिटर व्यासको काण्ड हुने, सामान्यतया छोटो काण्ड र फराकिलो वृक्षछत्र हुने एउटा ठूलो पतझर रूख हो। पुराना रूखको बोक्रामा गहिरो चिरा परेको हुन्छ। पात एकान्तर, ५-१३ पत्रकहरू भएको, किनारा सिधा भएको हुन्छ।
फूल र फल: भाले फूलहरू लामो झुन्डिएका हुन्छन्, पोथी फूलहरू एउटा वा दुई देखि तीनवटा नयाँ पालुवाको छेउमा हुन्छन्। फल हरियो, आयताकार देखि विशेष, लगभग ५ सेन्टिमिटर लामो, खुम्चिएको दुई फक्लेटो भएको कडा आवरण हुन्छ। फूल फेब्रुअरी देखि अप्रिलमा फुल्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
यो प्रकाश चाहिने रूख हो। यसको मुना राम्ररी पलाउछ।
माटो र स्थान
यो ओसिलो स्थानहरूमा प्राकृतिक रूपमा पाइन्छ, विशेष गरी गहिरो, राम्रोसँग निकास भएको, खोला नजिकको ढुङ्गे पाँगो माटोमा। यो राम्रो निकास नभएको वा अम्लीय माटोमा राम्रोसँग बढ्दैन, न त हावा चल्ने ठाउँमा। बिरुवा पातमा हुँदा प्रारम्भिक वा पछिल्लो तुषारोबाट पीडित हुन सक्छ तर पात झर्ने चरणमा बढी प्रतिरोधी हुन्छ। रूखहरूलाई फल फलाउनको लागि निश्चित मात्रामा चिसो चाहिन्छ त्यसैले तिनलाई १२००-१३०० मिटर भन्दा तल रोप्नु हुँदैन।
पुनरुत्पादन
मुसा र अन्य जनावरहरूले खाएको बीजको कारणले प्राकृतिक पुनरुत्थान प्रायः निरर्थक हुन्छ। फल रूख मुनि भुइँमा खस्छन् र अंकुरण सफल हुनको लागि माटो वा अन्य रहलपहलले हल्का ढाक्नु पर्छ। भिरालो खुकुलो ढुङ्गे तर एकदम गहिरो, ओसिलो माटो भएको ठाउँमा पुनरुत्पादन प्रायः प्रशस्त हुन्छ।
प्रसारण
फल कडा हुन्छ।
फल सेप्टेम्बर र डिसेम्बरको बीचमा पाक्छ, मध्य वा पूर्वी नेपालमा भन्दा पश्चिममा पछि पाक्ने गर्छ। फल प्रति किलो लगभग ३५ देखि १२० सम्म पर्छ, स्थानीय जातको तुलनामा दाँते ओखरका दाना ठूला र गह्रौँ हुन्छन्। यसलाई सुक्न दिनु हुँदैन। यद्यपि यसलाई ओसिलो, चिसो र हावादार ठाउँमा राखिएको खण्डमा एक वर्ष वा बढीका लागि भण्डारण गर्न सकिन्छ।
बीज अंकुरण हुनु अघि चिसो, ओसिलो स्तरीकरणको अवधि चाहिन्छ। यदि २४ घण्टा पानीमा भिजाइयो र संकलनको समयमा रोपियो भने अर्को वर्षको फेब्रुअरी सम्म अंकुरण हुँदैनन् र यसरी प्राकृतिक रूपमा स्तरीकृत हुनेछन्; यद्यपि, यस अवधिमा मुसा र अन्य जनावरहरूले खाने सम्भावना हुन्छ। तसर्थ, माथि वर्णन गरिए जस्तै खाडलहरूमा भण्डार गर्नु राम्रो हुन सक्छ। यदि बीज सङ्कलन पछि तुरुन्तै रोपिएको छैन भने फेब्रुअरीमा ठूला (१० से मि x १८ से मि ले-फ्लैट, वा ठूला) पोलिपोटहरूमा छर्नु पर्छ। नर्सरीहरूमा लगभग ५०% बीज अंकुरित हुन्छ।
नेपालमा नर्सरीमा हुर्काइएको बिरुवाको प्रयोग सुरक्षित छ। फल उत्पादनको लागि प्याच वा टी-बडिङको ह्विप ग्राफ्टिङ प्रयोग गरी ग्राफ्टेड वा बडेड स्टकको प्रयोग राम्रो हुन्छ। दाँते ओखरलाई स्थानीय जातमा सफलतापूर्वक कलमी गर्न सकिन्छ, र यदि यस्तो गरेमा जरा सहितको बिरुवाबाट भन्दा छिटो फल उत्पादन हुन्छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
फलफूलको बगैचा कृषि वन प्रयोजनका लागि राम्रो योजना हुन सक्छ र सहरको सानो उद्यानहरूमा पनि यसलाई खेती गर्न सकिन्छ।
उत्पादन र प्रयोग
रूखको मुख्य उद्देश्य फल हो। फल खानुको अतिरिक्त, खाना पकाउने तेलको स्रोतको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। बोक्रा र पातको औषधीय उपयोग हुन्छ। काठ समान बनावट भएको, गाढा खैरो स्टिकको साथ खैरो खैरो र फर्नीचर र बन्दुकको कुन्दाको लागि अत्यन्त उपयोगी छ।
थप अध्ययन
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.
भिमसेनपाती मध्य र दक्षिण चीनदेखि एसियाको उष्ण क्षेत्रको रैथाने प्रजाति हो: इन्डो-मलायन पारिस्थितिक क्षेत्रमा व्यापक रूपमा पाइन्छ। यो साल र सल्लाको वनमा झाडीको रूपमा ३५०-२००० मिटरको बीचमा नेपालभर फैलिएको छ। यो खुला ठाउँहरूमा, खुला जङ्गलको छेउमा र खुला जङ्गलमा पाइन्छ।
विवरण
यस झाडी प्रकृतिको, अधिकतम ८ मिटर उचाइ हुने, तर सामान्यतया ५ मिटर भन्दा बढी उचाइ नहुने ठूलो सदाबहार वनस्पति हो। पातहरू विपरित, फेदमा बाक्लो खैरो भुवादार झुसले ढाकिएको हुन्छ। फूल सेतो, सुगन्धित, 15 सेन्टिमिटरसम्म लामो बाक्लो बेलनाकार झुप्पा हुन्छ। फूल जनवरीदेखि अक्टोबरमा फुल्छ; मार्च देखि डिसेम्बरमा फल फल्छ।
प्रसारण
यो बीज र कटिङबाट पुनरुत्पादन हुन्छ। फल अप्रिलमा फल्छ र पाकेको बीज मेको अन्त्य सम्ममा संकलन गर्न सकिन्छ। बीज मसिना हुन्छन्, १ किलोग्राम तौलमा लगभग २० अरब बीज हुन्छन्। यसलाई घाममा सुकाएर बन्द गरिएको प्लास्टिकको झोलामा भण्डारण गर्नुपर्छ, यसले कम्तिमा एक वर्षसम्म यसको जैविकत्व कायम राख्छ। यो ब्याड वा ट्रे मा रोप्नु पर्छ, साना बीज प्रजातिहरूको लागि प्रविधि प्रयोग गरेर; बिरुवाहरू लगभग २ सेन्टिमिटर अग्लो हुँदा प्लास्टिकको भाँडोबाट निकालिन्छन्। यो कटिङ गरेर पनि रोप्न सकिन्छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
यो मुख्यतया डालेघाँसको रूपमा महत्वपूर्ण छ र केही जिल्लाका किसानहरू माझ यस उद्देश्यका लागि लोकप्रिय छ। यदि अन्य डालेघाँस उपलब्ध भएमा यो सामान्यतया प्रयोग हुँदैन जुन धेरै अनुकूल छैन। यसलाई सडकको बीचमा र सडकको किनारमा रोप्न सकिन्छ।
थप अध्ययन
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.
Cinnamomum tamala (Buch.-Ham.) Th. G. G. Nees अङ्ग्रेजी नाम: Bayleaf परिवार: Lauraceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
तेजपात पान हिमालय र दक्षिण-पूर्वी एसियाको रैथाने वनस्पति हो। यो वनस्पति सिन्धु उपत्यका (पाकिस्तान), कश्मीर (भारत), नेपाल, सिक्किम (भारत), भुटान र म्यानमारको उष्ण एवं उपोष्ण पहाडमा फैलिएको पाइन्छ। नेपालमा ४५० देखि २१०० मिटरको सदाबहार चौडा पातदार वनहरूमा फैलिएको छ।
विवरण
परिपक्वतामा उचाइ: ७-१० मिटरसम्म, कहिलेकाहीँ १५ मिटरसम्म पुग्छ।
आकार: तेजपात सानो देखि मध्यम आकारको पातलो सदाबहार रूख हो। यो राम्रो मुना पलाउने प्रजाति हो।
फूल र फूल फुल्ने: फूल मसिनो, पहेंलो; फल कालो, रसिलो, पातलो, १२ मिमिको अण्डाकार हुन्छ। फूल अप्रिलदेखि जुनमा फुल्छ र जुनदेखि सेप्टेम्बरमा फल फल्छ। फूल फुल्ने र फल्ने समय फरक पाइन्छ (वर्षमा दुई पटक पनि) जुन सूक्ष्म जलवायु र पारिस्थितिक क्षेत्रमा निर्भर गर्दछ। बीज अप्रिल-मे मा संकलन गरिन्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
खेती: तेजपात व्यापक रूपमा खेती गरियो र अनुकूलित गरियो। कलिला बिरुवाहरूले छहारीबाट केही लाभ उठाउँछन्, तर छिप्पिएका रूखहरू पूर्ण घाममा राम्रो हुन्छ।
माटो: उर्वर, बलौटे, चिस्यान-सोस्ने, तर पूर्ण घाम वा आंशिक छहारीमा स्वतन्त्र रूपमा पानी निकासी हुने माटो चाहिन्छ। कमसल माटोमा वृद्धि सुस्त हुन्छ।
प्रसारण र वृक्षरोपण
दालचिनी प्रजातिको बीजको सामान्यतया छोटो जैविकत्व हुन्छ र यो पाक्ने बित्तिकै रोप्दा राम्रो हुन्छ। फलको गुदीले अंकुरणलाई रोक्न सक्छ त्यसैले सामान्य पानीमा भिजाएर र बिस्तारै घोटेर सकेसम्म चाँडो हटाइन्छ, केही घण्टा छहारीमा सुकाएर तुरुन्तैसफा बीजहरू नर्सरी ब्याडमा वा सोझै पोलीपटमा छर्नु पर्छ। अंकुरण प्रक्रियालाई छिटो बनाउन बीजहरूलाई २४ घण्टा मनतातो पानीमा भिजाइन्छ। अंकुरण प्रतिशत २५% (छ महिना पुरानो बीज) देखि ५०% (ताजा बीज) सम्म हुन्छ। यो काण्ड कटिङ गरेर पनि प्रसारण गर्न सकिन्छ।
एक किलोमा २०००-४००० प्रशोधित बीज हुन्छन्। बीज सामान्यतया २ देखि ३ हप्ता भित्र मध्यम तापक्रममा (लगभग २० डिग्री सेल्सियस) अंकुरण हुन्छ। १० सेन्टिमिटर अग्लो बिरुवाहरू स्थायी स्थानहरूमा सारिन्छ।
वर्षायाम हुनुभन्दा ठीक अघि बिरुवा रोपण गर्नु पर्छ। उच्च नाइट्रोजन युक्त मल वर्षमा एक पटक थप्न सकिन्छ, र रोपणको पहिलो वर्षमा माटोलाई चिसो राख्न जाडोमा छापो आवश्यक पर्दछ।
उत्पादन र प्रयोग
पात (तेजपात) र बोक्रा (दालचिनी) मा औषधीय गुण हुन्छ र मसलाको रूपमा नेपाली र भारतीय खानाको अभिन्न अंग हो। तेलको धेरै व्यावसायिक प्रयोगहरू छन्: चकलेट, औषधिहरू, आयुर्वेदिक उत्पादनहरू, स्वाद दिने पदार्थ, अत्तरहरू, र शौचालय साबुनहरू निर्माण गर्न।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
यसलाई सहरको सानो उद्यान र सहरी तथा कृषि वन क्षेत्रहरूमा व्यवस्थित स्थानहरूमा रोप्न सकिन्छ। खेती गरिएको खेतको छेउमा खेतीलाई प्राथमिकता दिइन्छ।
थप अध्ययन
Choudhary, D., Kala, S., Todaria, N., Dasgupta, S., & Kollmair, M. (2013). Marketing of bay leaf in Nepal and Northern India: Lessons for improving terms of participation of small farmers in markets. Small-Scale Forestry, 12(2), 289-305.
Parajuli, D. P. (1998). Cultivation of Cinnamomum tamala in marginal lands for greater income at Palpa district. Banko Janakari, 8(1), 24-32.
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.
दार गढवालबाट भुटान, चीनमा फैलियो। यो नेपालभर ३००-१७०० मिटरमा प्रायः सडकको किनारमा पाइन्छ।
विवरण
यो अधिकतम १० मिटर सम्म उचाइ हुने सानो देखि मझौला आकारको सदाबहार रूख हो। पातहरू भालाकार र गाढा हरियो तलतिर झुकेका हुन्छन्। काण्डको बोक्रामा गहिरो चिरा परेको हुन्छ। काठ गाढा रातो, केही कडा र गह्रौँ, चिल्लो र समान बनावट भएको हुन्छ। फूल अगस्त-सेप्टेम्बरमा फुल्छन्।
प्रसारण
अक्टोबर-जनवरीमा बीजहरू संकलन गरिन्छ र सानो-बीज प्रजातिहरूको लागि प्रविधिहरू प्रयोग गरेर ब्याड वा ट्रेहरूमा छरिन्छ। कटिङबाट पनि वानस्पतिक प्रसारण गरिन्छ।
प्रयोग
बोक्राको रस भरखर काटेको ठाउँमा उपचार गर्न प्रयोग गरिन्छ र रगत जम्न पनि मद्दत गर्दछ। नेपालमा शताब्दीयौंदेखि दूध, दही आदि भण्डारण गर्न कन्टेनर (ठेकी) बनाउन दारको काठ प्रयोग हुँदै आएको छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
यसलाई डालेघाँसको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। दार सडक किनारमा र सहरको सानो उद्यानहरूमा रोप्न सकिन्छ।
थप अध्ययन
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu
Morus alba L. अङ्ग्रेजी नाम: Mulberry परिवार: Moraceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
किम्बु मध्य र पूर्वी चीनको रैथाने वनस्पति हो, र उत्तरी गोलार्धको समशीतोष्ण क्षेत्रहरूमा व्यापक रूपमा खेती गरिन्छ र मुख्यत: रेशम खेतीको कारणले गर्दा जताततै अनुकूलित गरिन्छ। यो उपोष्ण एवं न्यानो समशीतोष्ण क्षेत्रहरूको वनस्पति हो; यो उष्ण क्षेत्रमा ३००-३३०० मिटरको उचाइमा पनि खेती गर्न सकिन्छ। नेपालमा तराईदेखि २४ सय मिटरसम्म पाइन्छ।
विवरण
परिपक्वतामा उचाइ: किम्बु केही छिटो बढ्ने, २०-३५ मिटर अग्लो हुने झाडी प्रकृतिको पतझर वनस्पति हो ।
आकार: यसको ५० सेन्टीमिटर व्याससम्मको बेलनाकार, सीधा काण्ड हुन्छ। यो राम्ररी मुना आउने प्रजाति हो।
फूल र फूल फुल्ने: फूल सामान्यतया उभयलिङ्गी हुन्छ तर एउटै वनस्पतिको विभिन्न हाँगाहरूमा एकलिङ्गी हुन सक्छ। दुवै प्रकार अप्रिल र मे महिनामा डाँठ, काप, झुन्डिएको बेलानाकार फूलको झुप्पा फुल्छन्। चीनमा, अप्रिल-मे महिनामा किम्बु फूल फुल्छ र मे-अगस्टमा फल लाग्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
खेती: यो वार्षिक दिनको तापक्रम २०-२८ डिग्री सेन्टिग्रेड हुने ठाउँहरूमा राम्रोसँग बढ्छ तर १३-४५ डिग्री सेल्सियससम्म सहन सक्छ। बिरुवा १३ डिग्री सेल्सियस भन्दा तल सुषुप्त हुन्छ। सुषुप्त हुँदा, बिरुवा लगभग -५ डिग्री सेल्सियस सम्मको तापमानमा बाँच्न सक्छ, तर नयाँ पालुवालाई १ डिग्री सेल्सियसमा गम्भीर क्षति हुन सक्छ। यसलाई ७००-२,५०० मिमि को औसत वार्षिक वर्षा चाहिन्छ, तर ३००-५,१०० मिमि सहन सक्छ।
माटो: बिरुवा बलौटे दोमटदेखि चिम्ट्याइलो दोमटसम्मको विभिन्न प्रकारको माटोमा बढ्छ, तर पर्याप्त चिस्यान र पिएच ६.०–७.५ भएको गहिरो बलौटे, दोमट माटो चाहिन्छ।
प्रसारण र वृक्षरोपण
बीज २-३ महिनाको चिस्यान स्तरीकरण पछि राम्रो अंकुरण हुन्छ, तर यो पाक्ने बित्तिकै छर्न सकिन्छ। यो सामान्यतया वसन्तको सुरुमा अंकुरित हुन्छ, यद्यपि यसलाई कहिलेकाहीँ अर्को १२ महिना लाग्छ। बिरुवाहरू संभाल्न सकिने भएपछि ठूला अलग-अलग भाँडोमा सार्ने र रोप्न पर्याप्त ठूलो नभएसम्म बढ्न दिने। प्रसारण परिपक्व नभएको काठ, ७-१० सेन्टिमिटर कटिङ गरेर पनि गर्न सकिन्छ।
उत्पादन र प्रयोग
रेशम खेती यसको प्रमुख आर्थिक उपयोग हो। यसलाई खाना, डालेघाँस, काठ, फाइबर, र रक्सी उत्पादनमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। किम्बुको परिपक्व फलबाट वाइन तयार गर्न सकिन्छ। फलफूल खान सकिन्छ। किम्बुको चिनियाँ औषधिमा औषधीय प्रयोगको लामो इतिहास छ, वनस्पतिको लगभग सबै भागहरू कुनै न कुनै तरिकाले प्रयोग गरिन्छ। पातहरू जीवाणु प्रतिरोधी, तितो, प्रस्वेदक, हाइपोग्लाइसेमिक, ओडोन्टलजिक र अप्थल्मिक हुन्छन्। पातलाई सर्दी, इन्फ्लुएन्जा, आँखाको संक्रमण र नाकबाट रगत बगे आन्तरिक रूपमा उपचारमा प्रयोग गरिन्छ। भारतमा काठलाई फर्निचर बनाउन र खेलकुदका सामानहरूमा प्रयोग गरिन्छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
रूखलाई बाली जोगाउन बारको रूपमा रोप्न सकिन्छ। यो भूक्षय नियन्त्रण र पुन: वनीकरण परियोजनाहरूमा पनि प्रयोग गरिन्छ। यसलाई सहरी र सहर उन्मुख क्षेत्रमा सहरी बिरुवाको रूपमा रोप्न सकिन्छ।
एसिया, दक्षिणी युरोप र संयुक्त राज्य अमेरिकाको दक्षिणी भागहरूमा, किम्बुलाई हावा रोक्न, भूदृश्य निर्माण गर्न प्रयोग गरिन्छ, र कम पानीको आवश्यकता पर्ने र काँटछाँट् प्रतिरोधले सडक रूखको रूपमा प्रयोगको लागि उपयुक्त बनाउँछ।
थप अध्ययन
Shen Yan, Wang DongLan, Liu XianJin, Wu ChangFu, Sun Xing, Ma YaoYao, 2012. Residue characteristics of propargite in mulberry (Morus alba L.) and soil., Journal of Nanjing Forestry University (Natural Sciences Edition), 36(4):93-97.
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-27.
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu
Melia azedarach L. अङ्ग्रेजी नाम: Chinaberry tree / Persian lilac / Indian lilac परिवार: Meliaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
बकाइनो चीन, जापान, भारतीय उपमहाद्वीप, दक्षिण-पूर्वी एशिया र उत्तरी तथा पूर्वी अष्ट्रेलियाको ठूलो क्षेत्रको रैथाने वनस्पति हो। यो सामान्यतया नेपालमा ७०० देखि १३०० मिटर सम्म पाइन्छ।
विवरण
परिपक्वतामा उचाइ: बकाइनो चाँडो बढ्ने, पतझर रूख हो जुन घना, ओसिलो जङ्गलहरूमा लगभग ४५ मिटरको उचाइमा पुग्न सक्छ, यद्यपि यो चिसो र सुख्खा क्षेत्रहरूमा धेरै सानो हुन्छ जहाँ यो कहिलेकाहीँ हुर्कन्छ र केवल १० – १५ मिटर अग्लो हुन सक्छ।
आकार: सुरिलो बेलनाकार काण्डको २० मिटर सम्म हाँगाहरू हुँदैनन्। रूख सामान्यतया पतझर हुन्छ, तर आर्द्र उष्ण क्षेत्रमा केही सदाबहार हुन्छन्। यो राम्ररी मुना आउने प्रजाति हो।
फूल र फूल फुल्ने: पहेँलो बैजनी वा बैजनी पाँच पत्रदल भएको झुप्पामा फुल्ने फूल साना र सुगन्धित हुन्छ। मार्च-अप्रिलमा फूल फुल्ने र डिसेम्बर-जनवरीमा फल पाक्ने गर्छ। फल गुदीदार, गुच्छा आकारको, छिप्पिदा हल्का पहेँलो हुने जाडोभर रूखमा झुन्डिरहन्छ र बिस्तारै चाउरी पर्ने र लगभग सेतो हुन्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
खेती: बकाइनो उपोष्ण जलवायु क्षेत्रको रूख भएतापनि यो अत्यधिक अनुकूलनीय वनस्पति हो जसले केही तुषारो सहित न्यानो शीतोष्णबाट आर्द्र उष्ण क्षेत्रसम्मको अवस्थाको विस्तृत दायरालाई सहन सक्छ। यो उष्ण क्षेत्रमा १,८०० मिटर सम्मको उचाइमा हुर्किन्छ। यसले सबैभन्दा तातो महिना ३९ डिग्री सेल्सियसमा औसत अधिकतम तापक्रम सहन सक्छ, तापक्रम कहिलेकाहीँ चिसो मौसममा छोटो अवधिको लागि शून्य भन्दा तल झर्छ। सामान्यतया, लगभग -५ डिग्री सेल्सियस भन्दा कम तापमानले रूखहरू मर्छन्। यो वार्षिक ६०० मिमि भन्दा कम वर्षामा फस्टाउन सक्छ, ९०० मिमि भन्दा कम वर्षा हुने क्षेत्रहरूमा टिक्न सक्छ। माटो: यसलाई घमाइलो वा आंशिक रूपमा छाया भएको स्थानमा राम्रोसँग निकास भएको बलौटे माटो चाहिन्छ। यो धेरैजसो राम्रो निकास भएको माटो र तातो सुख्खा अवस्थामा फस्टाउँछ। यो कम गहिरो माटो, नुन र कडा क्षारीय माटो, कमसल, सीमान्त, भिरालो र ढुङ्गायुक्त जमिन, भिरालो चट्टानको गहिरो चिरा परेको सहित हुर्कने अपर्याप्त अवस्थाहरूमा सहनशील हुन्छ। यसलाई उच्च अम्लीय माटो उपयुक्त हुँदैन।
प्रसारण र वृक्षरोपण
बीजको छोटो जैविकत्व हुन्छ र यो पाक्ने बित्तिकै रोपे राम्रो हुन्छ। बीजको आवरण कडा हुन्छ र चिस्यान हुन नदिन अवरोधकको रूपमा काम गर्दछ। बीजको आवरणमा सानो चिरा, खोपिल्टोले अंकुरण प्रक्रियालाई गति दिन सक्छ। बीज सामान्यतया राम्रोसँग अंकुरण हुन्छ, ८५% अंकुरण दुई महिनामा अपेक्षा गर्न सकिन्छ। जब ती संभाल्न पर्याप्त ठूला हुन्छन्, बिरुवाहरू अलग-अलग गमलामा सार्नु पर्छ र रोप्न पर्याप्त ठूलो नभएसम्म बढ्न दिनुपर्छ। यो जरा काटेर पनि प्रसारण गर्न सकिन्छ।
बीज ५ वर्ष सम्म जैविकत्वसँगै अर्थोडक्स प्रकृतिको हुन्छन्।
उत्पादन र प्रयोग
डाँठको बोक्रा एन्थेलमिन्टिक, र तीतो टनिक हो। चुरो रातो देखि रातो-खैरो हुन्छ; यो स्पष्ट रूपमा बोक्रा र चुरो बीचको सेतो-पहेँलो तहले नयाँ काठबाट छुट्याइएको हुन्छ। काठ कडा, केही गह्रौँ, सजिलै फुट्ने र केहि हद सम्म टिकाउ छ। यो उपयोग गर्न सजिलो छ; उत्कृष्ट पोलिश हुन्छ। यो फर्निचर, प्याकिङ केस, निर्माण, सजावटी ढक्कन आदि बनाउन प्रयोग गरिन्छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
यो प्राय: सडक रूख र शोभनीय रूपमा रोपिन्छ यद्यपि यसको धेरै पात खस्ने बेफाइदा छ। रैथाने वन पुनर्स्थापना गर्न रूख उत्तरी थाइल्यान्डमा पुन: वनीकरण परियोजनाहरूमा एक अग्रणी प्रजातिको रूपमा रोपिएको छ। यसलाई क्षतिग्रस्त वन र खुल्ला क्षेत्रहरूमा छिटो बढ्न सक्ने, झार उम्रन नदिने बाक्लो वृक्षछत्र हुने र बीज फैलाउने वन्यजन्तु, विशेष गरी चराचुरुङ्गी र चमेराहरूलाई आकर्षित गर्ने विभिन्न अन्य प्रजातिहरूसँग रोपिन्छ। यसलाई छहारी रूखको रुपमा हुर्काइन्छ।
Additional readings
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-27.
Dall’Acqua, S., Shrestha, S. S., Ferrarese, I., Sut, S., Zengin, G., Grana, S., … & Rajbhandary, S. (2021). Phytochemical investigations and in vitro bioactivity screening on Melia azedarach L. leaves extract from Nepal. Chemistry & Biodiversity.
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.
Jacaranda mimosifolia D. Don अङ्ग्रेजी नाम: Jacaranda,Black Poui परिवार: Bignoniaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
ब्राजिलको रैथाने यो रूख धेरै वर्ष पहिले नेपालमा शोभनीय र सडक रूखको रूपमा ल्याइएको र काठमाडौं उपत्यका तथा सहरका अन्य ठाउँमा व्यापक रूपमा रोपिएको छ। यसलाई तराई देखि करिब १६०० मिटर सम्म रोप्न सकिन्छ। यो रूख शोभनीय उद्देश्यका लागि नेपालमा करिब करिब अनुकूलित बनाइएको छ। नेपालमा स्वर्गीय राजा वीरेन्द्रको नामबाट यस रूखको नाम राखिएको हो ।
विवरण
यसको पात विपरीत, बिपिननेट, असंख्य साना पातहरू हुने, निलो फुल्ने, ठूलो पतझर रूख हो। फल गोलाकार, कडा काठ, चेप्टो (भएको लगभग ५ सेन्टिमिटर) र असंख्य बीजहरू हुन्छन्।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
यो दोमट माटोमा हुर्काउन सकिन्छ। आजभोलि यसलाई मिश्रित माटो भएका सहरहरूमा अनुकूलित गरिएको छ तर सघन चट्टानी माटोमा यसको वृद्धि त्यति राम्रो हुन सकेको छैन।
प्रसारण
पुनरुत्थान बीज र जमिनभित्र रहेका काण्डबाट पलाएको मुनाद्वारा गरिन्छ। फललाई फेब्रुअरी-अप्रिलमा संकलन गरी घाममा सुकाएर पखेटाको बीज निस्कन्छ। बीज दुई वर्ष सम्म भण्डारण गर्न सकिन्छ। अंकुरण प्रतिशत करिब ५० छ। बीज सोझै पोलिपोटमा छर्न सकिन्छ, वा ब्याडमा छरिन्छ र ठूलो गमलामा सार्न सकिन्छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
यो शोभनीय उद्देश्यका लागि रोपिन्छ र बगैंचा परिसर वरपर सहरको सानो उद्यानहरूमा पनि रोपिन्छ। काठमाडौं उपत्यकामा अप्रिल-मे महिनामा यसको निलो फूलले प्राकृतिक सौन्दर्य देखाउँछ।
थप अध्ययन
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.
कुसुम इन्डो-मलाया पारिस्थितिक क्षेत्रको रैथाने वनस्पति हो। यो हिमालयको तल्लो भेगमा प्रायः कम उचाइमा फैलिएको छ तर यदाकदा समुद्र सतह माथि १,२०० मिटर सम्म पनि फैलिएको पाइन्छ। नेपालमा यो १५० मिटरदेखि ९५० मिटरसम्म पाइने जनाइएको छ।
विवरण
परिपक्वतामा उचाइ: कुसुम ढिलो बढ्ने, केही समय पतझर हुने र ३५ मिटर उचाइ हुन सक्ने ठूलो रूख हो । प्राय: बाङ्गो र मजबुत हुने काण्ड २ मिटर सम्म व्यास हुन सक्छ, तर सामान्यतया कम हुन्छ।
आकार: कुसुम एउटा ठूलो आकारको पतझर रूख हो। यो फराकिलो, छहारी युक्त वृक्षछत्र भएको सुन्दर रूख हो।
फूल र फूल फुल्ने: यदि फल र बीज आवश्यक भएमा भाले र पोथी रूखहरू हुर्काउन आवश्यक छ। फूल साना हुन्छ, छोटो बाक्लो पहेँलो झुप्पा फुल्छ। फूल शायदै देखिने हुन्छ। फल करिब एक सानो आरुको आकारको हुन्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
खेती: यो वार्षिक दिनको तापक्रम ३०-४२ डिग्री सेल्सियसको बीचमा हुने ठाउँहरूमा राम्रोसँग बढ्छ तर यसले १०-४७ डिग्री सेल्सियस सहन सक्छ। सुषुप्त रहँदाको समयमा, यो वनस्पति करिब -४ डिग्री सेल्सियसमा बाँच्न सक्छ, तर कलिलो बिरुवालाई -१ डिग्री सेल्सियसमा नराम्ररी क्षति पुग्न सक्छ। यसलाई औसत वार्षिक वर्षा १,२००-२,३०० मिमि चाहिन्छ तर ७५०-२८०० मिमि सहन सक्छ। यो घमाइलो स्थान र हल्का छहारीमा पनि फस्टाउँछ।
माटो: पानीको राम्रो निकास भएसम्म बिरुवाले विभिन्न प्रकारको माटो सहन सक्छ तर गहिरो, उर्वर, पर्याप्त जैविक पदार्थ भएको अम्लिय माटोमा राम्ररी बढ्छ। यो अपेक्षाकृत सुक्खा देखि दलदल स्थानहरूको विभिन्न प्राय: ढुङे, ग्राभल, दोमट, राम्रो निकास भएको, अम्लिय माटोमा बढ्छ। यसलाई ५.५-६.५ पिएच चाहिन्छ र ५-७.८ सहन्छ।
प्रसारण र वृक्षरोपण
बीज जुनदेखि अगस्त सम्म संकलन गर्न सकिन्छ। एक किलोग्राममा १४००-२२०० बीजहरू हुन्छन्। तयार गरिएको माटोमा बीज सोझै रोपेर प्रसारण गर्न सकिन्छ। यो आगो प्रतिरोधी रूख हो।
उत्पादन र प्रयोग
कलिला पातहरू र मुन्टाहरू सुपको रूपमा पकाइन्छ वा वफाएर भातसँग खाइन्छ। पाकेको फल काँचै खाइन्छ। बीजको चूर्ण कीरा हटाउन घाउमा र गाइवस्तुको अल्सरमा लगाइन्छ। बीजबाट निकालिएको तेल परम्परागत औषधीको रूपमा चिलाएको, दुखेको र अन्य छालाको दुखाई निको पार्न लगाइन्छ। तेलले तालुमा मसाज गरे कपाल उमार्न सहयोग पुर्याउँछ भनिन्छ। बिरुवामा न्यून ट्यानिन हुने भएकोले यसलाई पशुको लागि डालेघाँसको रूपमा दिन सकिन्छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
यसको सुन्दर वृक्षछत्र बनावटले यस प्रजातिलाई सहरी रोपणका लागि उपयुक्त वनस्पति बनाएको छ।
थप अध्ययन
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-23. Meshram, N., Ojha, M., Singh, A., Alexander, A., & Sharma, M. (2015). Significance and traditional medicinal properties of Schleichera oleosa. Asian Journal of Pharmaceutical Research, 5(1), 61-64. Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.
Moringa oleifera Lam. अङ्ग्रेजी नाम: Drumstick tree/ Horseradish Tree /Ben tree परिवार: Moringaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
यो इन्डो-गंगा मैदानको रैथाने वनस्पति हो। यो उष्ण एवं उपोष्ण क्षेत्रभर लगाइएको छ र धेरै अफ्रिकी देशहरूमा अनुकूलित भएको छ। यो नेपालको उष्ण र ११०० मिटर उचाइ सम्मको उपोष्ण क्षेत्रहरूमा पाइन्छ।
विवरण
परिपक्वतामा उचाइ: यो छाताको आकारको, खुला वृक्षछत्र र विरल पातहरू भएको सानो झाडी प्रकृतिको पतझर रूख हो, जुन प्रायः टाढाबाट गेडागुडीको प्रजाति जस्तो देखिन्छ। रूख लगभग ८ मिटर अग्लो र ६० सेन्टिमिटर व्यास सम्म बढ्छ। बीजबाट हुर्केका जवान रूखहरू १-२ वर्ष पछि फुल्न थाल्छन्।
आकार: यसको काण्ड बाङ्गो हुन्छ जुन प्राय: फेदबाट दुई शाखामा छुट्टिन्छन्। बिरुवामा मुना पलाउने राम्रो क्षमता हुन्छ।
फूल र फूल फुल्ने: फूल सुगन्धित हुन्छ र १०-२५ सेन्टिमिटरसम्म फैलिएको वा झुकेका फूलहरूका झुप्पाहरूमा पातलो, झुस भएको डाँठहरूमा फुल्छन्। मौसमी चिसो क्षेत्रहरूमा, अप्रिल-जुन बीचमा वर्षमा केवल एक पटक फूल फुल्छ। अधिक स्थिर मौसमी तापक्रममा र निरन्तर वर्षामा दुई पटक फूल फुल्ने वा वर्षभरि पनि हुन सक्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
खेती: यो वार्षिक दिनको तापमान २०-३५ डिग्री सेल्सियसको बीचमा हुने स्थानहरूमा राम्रोसँग बढ्छ तर ७-४८ डिग्री सेल्सियससम्म सहन सक्छ । बिरुवा चिसो प्रतिरोधी हुन्छ र हल्का तुसारोले क्षति गर्दैन, तर जमिनमा जमेको शीतले बिरुवालाई मार्न सक्छ। काण्ड काट्दा वा चिस्याएमा जमिनबाट यसले तुरुन्तै नयाँ मुना हाल्छ। यसलाई ७००-२,२०० मिमि औसत वार्षिक वर्षा चाहिन्छ, तर ४००-२,६०० मिमि सहन सक्छ।
माटो: यो घमाइलो ठाउँमा राम्रो निकास भएको माटोमा सजिलै बढ्न सक्छ, विभिन्न प्रकारको माटो सहन सक्छ। यो उर्वर र राम्रो निकास भएको बलौटे माटो, चिम्ट्याइलो माटो वा चिम्ट्याइलो माटो दोमट माटोमा राम्ररी बढ्छ तर सामान्यतया हल्का, मध्यम र गह्रौँ माटोको लागि उपयुक्त हुन्छ यद्यपि यसले नुनिलोपन सहन सक्दैन। यसको पानी नजम्ने माटोमा विशेष सहनशीलता छ र कम उर्वरता सहनशील छ। यसलाई पिएच ५.५ – ७ मन चाहिन्छ।
प्रसारण र वृक्षरोपण
बीज ५०% छाया पर्ने कन्टेनरमा सोझै वा नर्सरी ब्याडमा छर्न सकिन्छ। बीजको पूर्व-प्रशोधन आवश्यक छैन, र बीज १-२ हप्तामा सजिलै अंकुरित हुन्छ। अंकुरण भएको ३ महिना भित्र बिरुवा रोप्नको लागि तयार हुन सक्छ। बीजबाट हुर्कने बिरुवाले अप्रत्याशित गुणस्तरको फल दिन्छ। ताजा बीजको अंकुरण दर लगभग ८०% छ, १२ महिनाको भण्डारण पछि लगभग ५०% मा घट्छ, तर कुनै पनि बीज भण्डारणमा २ वर्ष बाँच्दैन। सामान्यतया काण्ड कटिङ उपयुक्त मानिन्छ किनभने तिनमा सजिलै जरा उम्रन्छ।
उत्पादन र प्रयोग
शीतलचिनीलाई नगदे बालीको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। कलिला पातहरू, फूलहरू, र मुनाहरू काँचै वा सलाद वा तरकारीको रूपमा पकाइन्छ। सिमी जस्ता कोसाहरू सुप र तरकारीमा प्रयोग गरिन्छ वा अचार बनाइन्छ। यो एक पौष्टिक, मूत्रवर्धक, कफ निकाल्ने जडीबुटी हो। यसले दूध बढाउँछ, ब्याक्टेरियाको संक्रमणलाई नियन्त्रण गर्छ र छाला रातो पार्छ। यसको पात र फलमा एन्टी अक्सिडेन्ट गुण हुन्छ।.
सहरी/कृषि वन प्रयोग
जैविक बार रोपणले हावा, छाया र बगैंचाको लहरे वनस्पति विरुद्ध सुरक्षा प्रदान गर्दछ। धेरै क्षेत्रहरूमा जैविक घेरबारको व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। खुटी लगाउँदा बिरुवामा जरा सजिलै लाग्छ र स्थिर हुन्छ र लाइनमा रोपिएको कटिङ विशेष गरी घर र बगैंचा वरिपरि प्रयोग गरिन्छ। यसको छायालाई राम्रोसँग नियन्त्रण गर्न सकिने भएकाले शीतल चिनीलाई पङ्क्ति रोपण र करेसाबारीमा रोप्न उपयुक्त हुन्छ। जब रूखहरू १.५ मिटर पुग्छन्, किसानहरूले तिनलाई वर्षमा एक वा दुई पटक (जमिनबाट ५० सेन्टिमिटर वा पुरानाहरूको लागि जमिनको सतहमा) छाँट्छन्। पङ्क्ति रोपणमा २ मिटरको अन्तर-पङ्क्ति अन्तराल प्रयोग गरिन्छ। वर्षाको मौसममा अनाज लाइनहरू बीचमा र सुक्खा मौसममा तरकारीहरू उब्जाउ गरिन्छ।
थप अध्ययन
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-21 Thapa, K., Poudel, M., & Adhikari, P. (2019). Moringa oleifera: A review article on nutritional properties and its prospect in the context of Nepal. Acta Sci. Agric, 3, 47-54. Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu
Phyllanthus emblica L. अङ्ग्रेजी नाम: Gooseberry / Indian gooseberry परिवार: Phyllanthaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
अमला चीन, ताइवान, भुटान, भारत, नेपाल, पाकिस्तान, श्रीलंका र दक्षिण-पूर्वी एसियाको रैथाने वनस्पति हो। यो नेपालमा उष्ण साथै १४०० मिटरसम्मको उपोष्ण क्षेत्रहरूमा पाइन्छ।
विवरण
परिपक्वतामा उचाइ: यो १०-१५ मिटर सम्म अग्लो हुने मझौला आकारको पतझर वनस्पति हो। रूख अपेक्षाकृत ढिलो बढ्छ र सामान्यतया ६-८ वर्ष पछि मात्र फल फल्छ।
आकार: यस रूखमा हल्का हरियो प्वाँखदार पातहरू हुन्छन्। बोक्रा खरानी, चिल्लो र रूख बढ्दै जाँदा अस्थायी धब्बाहरू उप्किन्छन् । प्रायः बाङ्गो हुने काण्डको व्यास ३५ सेन्टिमिटर सम्म हुन्छ।
फूल र फूल फुल्ने: फूल, एकलिङ्गी, हरियो-पहेँलो, पातको अक्षहरूमा बाक्लो झुप्पा फुल्छ। मार्च – अप्रिल सम्म फूल फुल्ने मौसम हो। फल गोलाकार, गुदीदार र बीज कडा आवरणले ढाकिएका हुन्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
खेती: वार्षिक दिनको तापक्रम २०-२९ डिग्री सेल्सियस हुने ठाउँहरूमा यो राम्रोसँग बढ्छ तर १४-३५ डिग्री सेल्सियससम्म सहन सक्छ । यसलाई १,५००-२,५०० मिमी औसत वार्षिक वर्षा चाहिन्छ र ७००-४,२०० मिमि वर्षा पनि सहन सक्छ।
माटो: अमला सजिलै हुर्काउन सकिने बिरुवा हो, धेरै सुख्खा भएका क्षेत्रहरू र धेरै अन्य फलफूल बालीहरूको लागि अत्यन्त कमसल माटोमा पनि फस्टाउने बताइन्छ। यसलाई पूर्ण घाम वा आंशिक छाया भएको स्थान चाहिन्छ तर राम्रोसँग निकास भएको अवस्था रहेसम्म माटोको आवश्यकता पर्दैन।
प्रसारण र वृक्षरोपण
बीज राम्रोसँग भण्डारण गर्न मिल्दैन र त्यसैले यो पाक्ने बित्तिकै छर्नु राम्रो हुन्छ। बीज धेरै पाकेका फलहरूबाट लिइन्छ, जसलाई कडा आवरण हटाउनको लागि घाममा सुकाइन्छ, वा आवरणबाट आधा दायाँ काटिन्छ। निकालिएका बीजहरू अंकुरण परीक्षणको लागि पानीमा डुबाइन्छ र डुब्ने बीजहरू १००% अंकुरित हुनेछन्। ४ महिनामा बिरुवाको काण्डको व्यास ८ मिलिमिटर हुन्छ र आवश्यक भएमा अंकुरित वा कलमी गर्न सकिन्छ।
जवान रूखहरूको स्वस्थ मुनाको बीचको भागबाट सङ्कलन गरिएको परिपक्व नभएको कटिङ ३३ डिग्री सेल्सियसको तापक्रममा ब्याडमा रोपिएमा ८४% सम्मको उच्च प्रतिशत जरा उत्पादन गर्दछ। यो डाँठ काटेर, लेयरिङ र कलमीबाट पनि प्रसारण गर्न सकिन्छ। कम्तिमा १२ महिना जीवन क्षमतामा प्रति किलो ३४,००० बीज हुन्छन्।
उत्पादन र प्रयोग
बोक्रा, साथै जरा, पातहरू र काँचो फलहरू, ट्यानिन रसायनको स्रोतको रूपमा उच्च महत्व छ। ५ सेन्टिमिटरभन्दा कम व्यासको मुनाको बोक्रा राम्रो ट्यानिन प्राप्त गर्न प्रयोग गरिन्छ। फल अचार बनाउन प्रयोग गरिन्छ र भिटामिन सी को सबै भन्दा राम्रो प्राकृतिक स्रोत हो।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
हरियो मलको लागि काटिएका हाँगाहरू थप्दा अत्यधिक क्षारीय माटोलाई ठीक गर्छ भनिन्छ। रूख छिटो बढ्छ; घना, झार उम्रन नदिने वृक्षछत्रहरू उत्पादन गर्छ; र बीज फैलाउने वन्यजन्तु, विशेष गरी चराचुरुङ्गी र चमेराहरूलाई आकर्षित गर्दछ।
थप अध्ययन
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-21. Kunwar, R. M., & Bussmann, R. W. (2009). Medicinal plants and quantitative ethnomedicine: a case study from Baitadi and Darchula districts, far west Nepal. Journal of Natural History Museum, 24(1), 72-81. Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu
Albizia procera(Roxb.) Benth. English name: White siris / Silver Bark Rain Tree Family: Fabaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
सेतो शिरीष उत्तरी भारतबाट दक्षिण-पूर्वी एसिया हुँदै एसियामा ओसिलो पतझर र अर्ध-सदाबहार पहाडी वनहरू, दलदल वनहरू र समतल घाँसे मैदानको रैथाने वनस्पति हो। नेपालमा यो ६५० देखि १३५० मिटरसम्म पाइन्छ।
विवरण
परिपक्वतामा उचाइ: यो सामान्यतया १०-२० मिटर उचाइ हुने छिटो बढ्ने पतझर रूख हो।
आकार: यसको सीधादेखि थोरै वक्र काण्ड, हल्का खैरो देखि हल्का हरियो खैरो बोक्रा र फैलिएको पातलो वृक्षछत्र हुन्छ। यसको मुना राम्ररी आउँछ।
फूल र फूल फुल्ने: फूल सामान्यतया वर्षाको मौसममा फुल्छ। विशेष रूपमा सुगन्धित (गुडको जस्तो) फूल सानो हाँगाको छेउमा सेतो गोलाकार हुन्छ। फल चेप्टो कोसामा हुन्छ जुन परिपक्व भएपछि हरियोबाट गाढा रातो वा रातो खैरो रङमा परिवर्तन हुन्छ। फूल फुलेको ६-९ महिनापछि, सुख्खा मौसममा फल पाक्छ, र फलको कोसा भएको पूरै हाँगा नखसेसम्म रूखमा नै रहन्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
खेती: यी कृषि वन भूमि र चिया बगान क्षेत्रमा खेती गरिन्छ। रूखहरू नाइट्रोजन स्थिरीकरण र माइकोरिजल एसोसिएशनको महत्त्वपूर्ण स्रोत हुन् जसले माटोको पोषणमा सहायता गर्दछ।
माटो: सेतो शिरीषलाई उर्वर, दोमट, चिस्यान रहने तर पूर्ण घाम वा आंशिक छायामा स्वतन्त्र रूपमा निकास हुने माटो चाहिन्छ। यो धेरै ओसिलो, बलौटे स्थानहरूमा राम्ररी निकास भएको दोमट वा माटोमा राम्रोसँग बढ्छ तर नदी किनारको घाँसे मैदान क्षेत्र, सुख्खा, ढुङ्गा र बलौटे माटोलाई सहन सक्छ।
प्रसारण र वृक्षरोपण
बीज मे-जुन महिनामा बीजकोषबाट प्राप्त गरिन्छ। बीजहरू खुल्ला स्थितिमा मे महिनामा रोपिन्छन्। अंकुरण हुन लगभग पाँच दिन लाग्छ। नर्सरीमा दुई महिनाको भएपछि मात्र बिरुवा रोपिन्छ। बिरुवाहरूलाई माइकोरिजा गराउने सुनिश्चित गर्न माटोको मिश्रणमा १:२० (५%) मा परिपक्व रूखको माटो चाहिन्छ। बीज सोझै तयार खाडलहरूमा पनि रोप्न सकिन्छ: बिरुवाहरू पहिलो वर्षमा १ मिटरसम्म बढ्नेछन्।
प्रति किलो २०,००० बीज हुन्छन्। बीज ताजा हुँदा ७०% र १० वर्ष भण्डारण पछि ९% सम्म अंकुरित हुन्छन्। कीटनाशक हालेर भण्डारण गर्दा बीजको जैविकत्व१० वर्ष सम्म रहन्छ।
वृक्षरोपण वर्षाको समय भन्दा ठिक पहिले गर्नुपर्छ। स्वस्थ बिरुवाको लागि छापो र माइकोराइजल माटो चाहिन्छ।
उत्पादन र प्रयोग
काठ मुख्यतया पाङ्ग्रा, खम्बा, ढिकी र कृषि उपकरणहरूमा प्रयोग गरिन्छ। काठबाट गुणस्तरीय कोइला बन्छ। बोक्रा टेनिंगको लागि प्रयोग गरिन्छ, र यसबाट गम निकाल्न सकिन्छ। कतिपय ठाउँमा बोक्रालाई पिठोमा मिसाएर अनिकालको समयमा खाइन्छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
यसलाई सहरको सानो उद्यान र सहरी तथा कृषि वन क्षेत्रहरूमा व्यवस्थित स्थलहरूमा रोप्न सकिन्छ। खेती गरिएको खेतको छेउमा खेतीलाई प्राथमिकता दिइन्छ।
थप अध्ययन
Pachuau, L., Lalhlenmawia, H., & Mazumder, B. (2012). Characteristics and composition of Albizia procera (Roxb.) Benth gum. Industrial Crops and Products, 40, 90-95. Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu
Azadirachta indica A. Juss. अङ्ग्रेजी नाम: Neem परिवार: Meliaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट
निम सम्भवत: भारतीय उपमहाद्वीप र सर्वत्र दक्षिण एसियाको सुख्खा क्षेत्रहरूमा रैथाने वनस्पति हो। यो भारतमा प्रशस्त पाइन्छ र म्यानमारसम्म फैलिएको छ। यो अफ्रिका, क्यारिबियन, र दक्षिण तथा मध्य अमेरिकाका धेरै प्रान्तहरूमा रोपिएको छ। निम नेपालको रैथाने वनस्पति मानिन्छ, जुन ६० देखि ९०० मिटरको उचाइको वन र खेतबारीमा पाइन्छ। निम १५०० मिटर सम्म रोपिन्छ।
विवरण
परिपक्व अवस्थामा उचाइः यो करिब १५ मिटर बढ्न सक्छ, कहिलेकाहीँ २५ मिटर सम्म बढ्छ।
आकारः निम फराकिलो, बाक्लो, अण्डाकार वृक्षछत्र भएको मझौलादेखि ठूलो छिटो बढ्ने र लामो समयसम्म रहने सदाबहार रूख हो। पातहरू विपरीत, पिनेट; पत्रक दाँतीदार हुन्छन्। रूखहरू स्वतन्त्र रूपमा मुनादेखि पलाउँछन् र मुनाबाट हुने सुरुको वृद्धि बिरुवाबाट हुने वृद्धि भन्दा छिटो हुन्छ।
फूल र फूल फुल्नेः फूल लगभग ८ मिमि व्यासको सेतो हुन्छ, फल चम्किलो हुन्छ। रूख ४–५ वर्षको भएपछि फूल र फल लाग्न थाल्छ, तर व्यावसायिक परिमाणमा बीज १०–१२ वर्षपछि मात्र उत्पादन हुन्छ ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
खेतीः निम धेरै वर्षा हुने क्षेत्रमा बढ्छ। निम अत्यन्त कडा रूख हो र यो तल्लो भूभागको उष्ण एवं उपोष्ण क्षेत्रहरूमा प्रायः जहाँ पनि बढ्छ भनिन्छ। वार्षिक दिनको तापमान २६–४० डिग्री सेल्सियस भएको क्षेत्रहरूमा यो राम्ररी हुर्किन्छ तर १४–४६ डिग्री सेल्सियस सहन सक्छ। परिपक्व बिरुवाहरूले केही तुषारो सहन सक्छन्, तर बिरुवाहरू बढी संवेदनशील हुन्छन्। यसले ४५०–१,२०० मिमि औसत वार्षिक वर्षा रुचाउँछ, तर २००–२,००० मिमि सहन सक्छ।
माटोः यसले घमाइलो स्थानमा राम्रो निकास भएको माटोलाई प्राथमिकता दिन्छ। एक पटक स्थापित भएपछि कमसल माटोलाई सहन सक्छ र खडेरी सहनशील हुन्छ। बिरुवा जलमग्न माटोमा छिट्टै मर्छ, र गहिरो सुख्खा बालुवामा बाँच्दैन जहाँ सुख्खा मौसमको पानीको सतह १८ मिटर भन्दा कम हुन्छ।
प्रसारण र वृक्षरोपण
बीज पाक्ने बित्तिकै रोप्दा राम्रो हुन्छ, यसलाई पूर्व–प्रशोधनको आवश्यकता पर्दैन, यद्यपि बीज निकाल्ने र सफा गर्दा अङ्कुरण दरमा उल्लेखनीय सुधार हुन्छ। बीजलाई १ सेन्टिमिटर कम्पोष्ट मलले छोपेर नर्सरी ब्याडमा सीधै यथास्थान वा कन्टेनरमा छर्न सकिन्छ। परिपक्व बीज एक हप्ता भित्र अङ्कुरण हुन्छ, अङ्कुरण प्रतिशत ७५–९०% हुन्छ। बिरुवाहरू लगभग ५ सेन्टिमिटर अग्लो हुँदा गमलामा रोप्न सकिन्छ। यसलाई एयर लेयरिङ र जरा काटेर पनि प्रसारण गर्न सकिन्छ।
उत्पादन र प्रयोग
बिरुवा लामो समयदेखि आयुर्वेदिक एवं परम्परागत चिकित्सामा, सौन्दर्य प्रसाधन र जैविक खेतीमा प्रयोग हुँदै आएको छ।
फलहरू ताजा वा पकाएर खाइन्छ, वा मिठाई वा सर्बत जस्तो पेयको रूपमा तयार गरिन्छ। पातको चिया परम्परागत रूपमा मलेरिया, पेप्टिक अल्सर र आन्द्राको कीराहरूको उपचार गर्न प्रयोग गरिन्छ। पातको रसलाई बाहिरी रूपमा अल्सर, घाउ, पिलो र लुतोमा लगाइन्छ।
सहरी/कृषि वन प्रयोग
माटोको तल्लो सतहबाट पोषक तत्वहरू निकाल्न सक्षम राम्ररी विकसित जरा प्रणाली भएको, खडेरी प्रतिरोधी हुनाले यो टिल्लो स्थिरीकरणको लागि उपयुक्त रूख हो। ठूलो वृक्षछत्रले यसलाई उपयोगी छायादार वृक्ष बनाउँछ, उष्ण हावापानी भएको धेरै देशहरूको सहरी र ग्रामीण सडकको दुवै किनारमा व्यापक रूपमा रोपिन्छ। यस रूखको हाँगाहरू कम उचाइमा हुने भएकोले यसलाई हावाको गति घटाउने रूखको रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
थप अध्ययन
Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-21
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species.
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu
Before starting the process, the objective need to be clear before initiating selecting, purchasing, and planting the plants in land or location. Knowing the answer to the intention to plant trees, benefits and beneficiaries and constraints ahead, it will be clear whether the plantation may be urban purpose, commercial purpose, cultural purpose, and others. According to the objective, the species should be selected considering geological nature and geographical configuration. If you would like to know more about the details of the plants based on the ecological region, please click here.
Site Selection
Appropriate species should be selected based on three ecological zones of Nepal such as Terai, Siwaliks and Inner Terai, Mid-hills and mid- valleys and temperate with high mountains.
Species should be suitable based on local site qualities, local climate, altitude, aspect and average rainfall including slope of the areas.
In general, what kind of sites are available such as slope, waterlogged and other kinds of lands should be identified the real site characteristics.
Soil is most important for the growth of the plants and adaptation to that sites; therefore, the soil qualities such as PH values (acidic or alkaline) of the site should be identified.
The site should be cleared before plantations such as bush and shrubs should be cleared. Fencing should be arranged if necessary.
Species Selection
Local/ indigenous species should be priority for the plantation; as far as possible the local indigenous species should be selected that will not be invasive and disease or insect prone. Local species have the capacity of quick adaptation and resistance to diseases and insect attack.
Indigenous species are considered suitable for plantation to resist the harsh climate to mitigate and adapt to climate change.
Seed should be collected from plus trees (best seed producing trees with best form and size) for production of quality seedlings. The seed is the most important factor for better growth including form and adaptation to the sites.
Precaution should be taken for proper seed processing, storage and pre-treatment as per the nature of collected seeds before seedlings production.
Seedling Production and Selection
Polybag size should be selected based on the period of stay in the nursery; such as 3×7 inch and 4 x 7 inches size bags for less than one year stay of the seedlings and 5×8, 10×10, 10×12 or 12×12 inches for more than one year.
Cuttings and root shoot cutting type of seedlings may be raised directly on the nursery bed.
Regular irrigation, weeding, shading arrangements, root pruning and hardening is essential for quality seedling production
Prior selection of seedlings in the nursery should be done otherwise the leftover seedlings may not have better quality and healthy nature.
Normally one feet high plants are planted; however, it is recommended to plant 3 feet high or above in the urban and along the roadsides.
To supply in urban plantations, it needs one to three years to produce tall or multi-year plants. Sometimes it may need to keep more than three years in the nurseries. In a high mountain above 2000 meter altitude it needs to be kept several years for the right size of the plant.
Site Preparation
Locally available tools such as spade, mattock, shovel and other soil borer ( Khanti and Gal ) can be used for pitting the pits and site preparation.
Modern tools such as pit digging machines and pit driller machines can also be used to pit.
In normal, pitting is done early in Nepal, it has the advantage that the roots of the young seedlings will be in contact with already worked friable soil, which is particularly important when hard, indurated soils are being planted?. I confused here Sir. It also results in an area immediately around the plant remaining free of weeds for a considerable period after planting.
The pitting plan should be done about 15 days earlier before plantation. Sometimes pitting can have one or two days earlier too.
It is recommended to prepare the pits for plantation keeping gaps at least more than a week. It supports monitoring and improving the sites for well management.
Pit Type, Size and Spacing
The pit size may be different than the normal size in the urban city sites because the footpath and the along the roads the grater should be used with the type and growth pattern of the plant.
After site preparation, the spacing should be aligned as per the species nature and plants’ growth including vigourness and plantation type.
The spacing depends on the objective of the plantation such as if we must produce commercial product of fast-growing species then the spacing should be closer than normal spacing.
In normal 2.5×2.5 mt spacing is preferred to raise normal forest.
If the vigourness of the tree is much bigger means crown size is big then the spacing should be much than normal spacing distance.
The spacing should be aligned along straight line.
After site preparation, the spacing should be aligned as per the species nature and plants’ growth including vigourness and plantation type.
The spacing depends on the objective of the plantation such as if we must produce commercial product of fast-growing species then the spacing should be closer than normal spacing.
In normal 2.5×2.5 mt spacing is preferred to raise normal forest.
If the vigourness of the tree is much bigger means crown size is big then the spacing should be much than normal spacing distance.
The spacing should be aligned along straight line.
Transportation of Seedlings from Nursery to Sites
Seedlings in polypots, stumps, bare-root plants, cuttings are major type of plant stocks.
The selected seedlings or polybags or cutting in the nursery should be separated and watered regularly at least prior to 2 to 3 days.
If polybag seedling is to plant, every polybag should be inspected for not to be torn and broken.
Every seedling should be healthy and with good size.
During uploading and offloading the seedlings from the transportation means it should be very careful to handle the seedlings. Always hold the polybags rather than the seedling.
Plants or seedlings stocks may be transported from nursery to the site by vehicles or porters (doko) too. If the doko is used, the base of the doko can be filled with straw or any such similar kind of material to make the equal base.
In cities where vehicles like; Jeep, tractor, bull carts are used to transport the seedlings there should be carried the seedlings on the appropriate tray (30 cm x 45 cm). (may be bigger size) Now, other types of trays are also available in vegetable and grocery shops.
The seedlings should be watered before transportation and the speed of the vehicle should be low otherwise the seedlings will be dried during transportation. Undulated and rough roads should be avoided if possible, otherwise the shock of jerk should be avoided.
Proper care should be taken from Nursery to the site of the seedlings such as loading, offloading, transportation, and placing on the planation site.
The polybags soil should not be loose, and watering should be done regularly.
Seedling should be placed on safe and under the shade and upright position on the levelled ground as far as possible.
Plantation
Plant as soon as possible after transportation of seedlings. There should not be more gaps between transportation and plantation.
The seedlings (Polybags/cuttings or bags of big size plant) should be placed upright position next to the pit.
The method of planting depends on the type of seedlings such as poly pots and bare-roots or stumps or cuttings.
If polypots plants are to be planted in previously dug pits into which the soil has been refilled, the first step is to use a hoe to make a small hole in previously filled pit equal to the poly pot. in the soil deep enough to take the plant or slightly deeper. Then about two centimeters are sliced from the bottom of the container, to remove any curled-up roots, and the container is placed in the hole so that the root collar is at the level of the ground surface of the pit. If the hole is too shallow it will need to be deepened, if too deep a little soil is refilled back into it.
Then the plant’s container is slit using a sharp knife or razor blade and removed from the seedling, taking great care not to disturb the cylinder of soil round the roots of the plant.
The plant is held in an upright position and then the soil refilled round it, a little at a time, and as each amount of soil is added it is pressed firmly round the plant with the fingers.
When the hole is completely full the whole plant is further firmed up by trading round it with the feet.
When the work is completed the soil around the plant should be level with slightly higher than the surrounding soil surfaces, so that unnecessary water should not be retained during rain and it should be impossible to move the plant by pulling it gently with the hands. The following important point should be noted.
The polypot must be removed.
The cylinder of soil round the plant must be intact.
The root collar of the plant must be level with the soil, and certainly not higher.
After planting the seedlings should be firm in the ground.
The tall plants should be supported by a stick with a rope to be upright position.
The plastic bags after plantation should be collected and managed for recycling. Otherwise, it should be properly managed with careful manner to conserve the environment.
Protection and Care of plants
Based on site characteristics and season of the planation, watering and irrigation facility should be available and should be watered regularly.
It does not need watering in the monsoon season. Post monsoon and pre-monsoon plantation should be done with watering management.
The plantation site should be protected by grazing and fire.
Regular weeding arrangement should be done.
Regular manuring and care of soil is utmost necessary in the urban areas. In general, once a year it should be done. A calendar of work should be prepared. It is also said caring plan.
After one or two months of plantation in monsoon season the weeding is necessary around the plants to reduce the nutrient competition.
Sometimes, unwanted plants around the planted seedlings may disturb the plants therefore it should be done before winter season begins. In dry season and winter season the weeding is avoided to protect from the chilling effect and to conserve the moisture.
Pruning, trimming and thinning should be done properly with consulting forestry or arboretum technicians.
In urban areas, the plants should be decorated, and the protection should be done with a proper tree guard and grater.
Tree guards and grates should be constructed in a way that makes it easy for passers-by to walk in the city.
Grates should be prepared according to the size of the stems and branches during the growing period of the plant.
The beauty of the city can be maintained as the soil and other structures will not be disturbed in the place when the plants are planted, and the grates will be constructed and connected in the place where the walkers walk in the city.
Nepal is rich in floral diversity because of wide altitudinal variation, undulating landscape, varied rainfall and associated climatic variation. Altitude and geography and the main determinants for the richness and availability of plant species. Geographically, Nepal is divided into Tarai and Siwalik (mostly below 1,000m), mid hills (1,000 to 3,000m), and high hills & mountains (above 3,000m). Plants that thrive well in one geographical region did not grow well in other geographical region. For example, Rajbriskhya grow well in Tarai but barely survive in Kathmandu. Thus our first criteria for the selection was altitude and geography: we prepared a list of trees that in native to particular geographical region. In addition to the native species, some non-native species are currently found planted in urban roads and urban parks and are adapted well in the local environment. We mostly suggested native species but some exotic species well suited to the local environment are also included in this list.
Tree species selected for urban plantation needs to be showy i.e., should have attractive flower and also that needs to remain flowering for prolonged time. We apply this criteria to further sort down from the free list. In all cases, we selected trees that are mostly evergreen, have showy flowers and flowering lasts for prolonged time.
The third criteria is the size of the tree. Tree planted in the median (i.e., between the two lanes) should not be tall or widespread. We then selected species based on where it should be planted: whether on the road side or road median or in the pocket parks. Trees selected for road median should not attain maximum height and should not have larger cover. Trees planted in the roadsides can be tall and slender. Likewise, showy native trees of any size can be grown in the pocket parks.
To contribute for conservation of land and landscape or community land or other sites.
To contribute for urban beautification or along roadside or median of roadside or pocket sites or individual properties.
To contribute awareness and educate the students or youths or young people or young childhood.
To celebrate international or national ceremony to remark the occasion.
To celebrate birthday or Memorial Day etc.
To build relationship between two countries and two parties or two organisations or two or many friendship occasions.
To remark a special day for any individual or organisations.
Note Kindly advised – not to organise such event or ceremony without knowing the technique of planting and species selection acquaintance.
Level of campaign or ceremony
International at National Level or sub-national level or local level or community level or institutional level.
National Level
Provincial level
Network/Professional level
District/Municipality/School/institutional
Community level
Individual or household level
Prepare a calendar of work
Weeks before
What to do
72 weeks
Plan for big campaign and include budget in the project planning cycle
52 weeks
Starts planning and set a team Consult concerned offices ( Department of Forests and Soil Conservation, Babarmahal) or District Level Offices such as Division Forest Offices, Watershed Management Offices, and other relevant offices
32 weeks
Pick a dateFind organiser Choose a site Choose tree sizeDetermine tree count Set budget Begin for collaborators/sponsors
18 weeks
Select and finalize species Order or book the plants Confirm site Visit sites Form a coordination committee Allocate responsibility and roles Announce volunteers Consult local forestry technicians for support
12 weeks
Confirm the coordination committeeConfirm the species and seedlings Plan transportation of seedlings and equipment during plantation Manage the fund if needed
4 weeks
Finalise the exact date of plantation to all volunteers, local community members, local government, and guests including all collaborators Gather tools Invite dignitaries and inform all the exact date, time, and location of plantation
One week
Confirm volunteers and local leaders Confirm the seedlings and transportation meansAssure that the forestry technician available on the plantation and to monitor the transportation and site preparation
Day before plantation
Visit the site Adjust the location of pits Tree/Seedling delivery Manage pitting tools and other equipment If needed pitting before plantation day ( as per plan)
Plantation day
Get there on the site earlySet up registration Offer refreshments Register all participants including volunteersPrepare podium ( if needed) for informal simplicity it is suggested to organise in the open space naturally Welcome to the special guests and all Demonstration Dig, plant, and mulch Water trees Closing remarks Hand over responsibility to the local coordinators for protection and caring daily Clean up the plastic remains from the site and manage it
After plantation ( continue work)
Water trees/ plant Weeding and pruning Replace dead plantsContinue monitoring and report to the local municipalities and respective offices and institutions
Determine the number of plants and number of participants
List out invitee
Frame the ceremony type very formal or semi formal or informal
Make sure the chief guest and his role and other organiser ( first/second/third according to roles)
List out collaborators/ contributors/ Sponsors
Figure out number of plants and its type ( relate to the point 4 site selection and assessment results)
Assessment of plantation site/location/ownership
Do reconnaissance survey ( visit sites and contact the local leaders and local enthusiastic supporters)
Make sure there is not any conflict and ownership problem during and after plantation.
Collect the altitude ( by smart phone) location and take photos.
Also collect the slope, aspect and if possible, soil type and similar vegetation type.
Assess the connection from road how much distance ( it is most important for the preparation of transportation and carrying of seedlings from road head to the sites)
Assess the distance from Nursery site to the plantation site.
Assess the means of seedling transportation.
Assess the exact number of plants ( 2.5 x 2.5 m distance or other alignment), it will be 1600 plants in a ha land ( about 20 Ropani therefore for a Ropani land it needs 160 plants approximately or for a Kattha land 50 to 70 plants).
For fruit species the distance may be longer than forestry species.
List out species.
For find out the exact species name after consulting forestry technicians ( you may contact nearby Sub-division forest office’s staffs or Division Forest Offices or Watershed Management Offices or Plant Resources Offices or Community Forest’s Nurseries if available)
You may consult private nurseries if available within the range of convenience.
Protection measures after plantation
Assess protection measures and long-term protection measures.
Identify a local person responsible for overall responsibility to organise the ceremony, protection, and report preparation.
Decision to organise the ceremony
Make sure that the event or ceremony is organised very properly and the planted seedlings will be sustained in the site.
Form a like minded institutions and people committee to organise the event or ceremony.
Make sure the fund availability and volunteering support for the completion of the event.
Make sure not to be a burden for other institutions.
Site preparation
Identify where you want trees planted, in relation to streets, buildings, power lines, and other trees.
Decide where to set up the volunteer center for registration, refreshments,
Indicate parking and restrooms.
Notify nursery where to deliver trees.
Determine where tools will be delivered and stored.
Dig the pits ( at least 30 cm wide and 45 cm height ) it depends on the size of plant bags. If the fruit trees are to be planted, then it needs to dig a big size pit such as at least 50 cm wide and 50 cm height and it may need up to one m wide and one metre height.
Manage the manure and pitting properly aligned.
Organise campaign/Ceremony
Arrive before the stated time. A few volunteers are sure to show up early.
Set up tent and tables at volunteer site ( if needed to coordinate the organised event)
Unload supplies.
Put up signage/banner of the ceremony
Set out refreshments.
Opening ceremony
Group photo and chief guest photo
Demonstration planting: Separate site
Hand out cards with planting instructions distributed to show or demonstrate according to the method card
Dig, plant, water, mulch
Closing remarks and thank you speech
Gather and inventory borrowed tools
Site clean up
Report and monitoring
A consistent watering and maintenance plan is the best guarantee of healthy trees and good insurance against insect and disease problems.
One rule of thumb is that trees need the equivalent of an inch of rainfall per week during growing season from March through October. Therefore, regular watering is necessary if watering is available. If the planting ceremony and event is organised during dry and winter period, then it needs much watering regularly.
Remove dead and injured branches and those that are crossing and in contact with other branches.
Fertilizer is not tree food and should be applied only if needed.
Make sure that about 10% could need replacement over two years.
Check their status in late summer and plan a fall replacement planting.
Make a report yearly of the status and maintenance plan.
Delonix regia (Bojer ex Hook.) Raf. अङ्ग्रेजी नाम: Flame tree / Flame of forest / Flamboyant Tree परिवार: Fabaceae
उत्पत्तिस्थल र फैलावट गुलमोहर मडागास्करको सुख्खा पतझर वनको रैथाने वनस्पति हो तर यो वनस्पति विश्वव्यापी रूपमा उष्ण एवं उपोष्ण क्षेत्रहरूमा लगाइएको छ। गुलमोहर वनमा लोपोन्मुख अवस्थामा छ, तर यो अन्य ठाउँमा व्यापक रूपमा खेती गरिन्छ र हुर्काइएको धेरै ठाउँहरूमा प्राकृतिक मानिन्छ। यो संसारभर रोपिएको छ। नेपालमा, यो तराई, शिवालिक, र दून उपत्यकामा १००० मिटर उचाइ सम्ममा पाउन सकिन्छ।
विवरण परिपक्व अवस्थामा उचाइः यो १० देखि १८ मिटर अग्लो हुने, २ मिटर सम्मको व्यास हुन सक्ने ठूलो मजबुत काण्ड सहितको रूख हो।
आकारः गुलमोहर छाता आकारको छिटो बढ्ने रूख हो, फैलिएको वृक्षछत्रको लामो, लगभग तेर्सो हाँगाहरूले रूखको उचाइ भन्दा फराकिलो व्यास बनाउँछन्। गुलमोहर सामान्यतया सदाबहार वनस्पति भएतापनि लामो र उल्लेखनीय सुक्खा मौसम हुने क्षेत्रहरूमा पतझर हुन्छ।
फूल र फूल फुल्नेः रोपण गरेको ४–५ वर्षपछि अप्रिल–जुनमा फूल फुल्न थाल्छ।
वन संवर्द्धन विशेषताहरू
खेतीः गुलमोहर औसत वार्षिक तापमान १४–२६ डिग्री सेल्सियसको बीचमा रहने र औसत वार्षिक वर्षा ७०० मिमि भन्दा माथि हुने क्षेत्रहरूमा बढ्छ। यो अधिक र कम वर्षा हुने दुवै क्षेत्रहरूमा फस्टाउन सक्छ। रूखहरू सिफारिस गरिएको भन्दा उच्च उचाइमा बढ्न सक्छन्, तर फूलहरू अनियमित हुन्छन् । केही क्षेत्रहरूमा रोपिएका बिरुवाहरू मिचाहा हुन सक्ने चिन्ता छ। रूखको जरा जमिन बाहिर हुने र काठ कमजोर हुन्छ; त्यसकारण ती ठूलो आँधीबेहरीको समयमा उखेलिने र कडा हावाले भाँचिने हुन्छन्, र त्यसैले सुरक्षित स्थानहरूमा राम्रोसँग रोपिन्छन्।
माटोः रूखले उज्यालो खोज्छ र छायामा कमजोर रूपमा र विरलै मात्रामा बढ्छ। यस प्रजातिले चिम्ट्याइलो माटोदेखि बालुवासम्म धेरै प्रकारका माटोहरू सहन सक्ने देखिएतापनि यसले बलौटे माटोलाई प्राथमिकता दिन्छ। यसलाई ५.५–६.५ को बीचको पिएच हुनुपर्छ, तर ४.५–७.५ पिएच सम्म हुर्कन सक्छ। परिपक्व बिरुवाहरू अत्यन्त सुक्खा सहनशील हुन्छन्।
प्रसारण र वृक्षरोपण बीजको कडा आवरण हुन्छ र अङ्कुरणको लागि लामो समय लाग्छ। यो अङ्कुरण नभई माटोमा २–३ वर्ष रहन सक्छ र सामान्यतया अङ्कुरण हुन दुई हप्ता देखि एक वर्षसम्म लाग्न सक्छ। यस सुषुप्ति तोड्नको लागि बीजको आवरण भ्रूणलाई नोक्सान नहोस् भनेर सावधानीपूर्वक रगडेर मुलायम बनाउन जरुरी छ। वैकल्पिक रूपमा, बीज पकाउनु अघि पानी सेलाउने सुनिश्चित गर्दै बीज माथि लगभग उम्लेको थोरै पानी हाल्नु पर्छ त्यसपछि बीज रोप्नु भन्दा पहिले तातो पानीमा १२–२४ घण्टा भिजाउनु पर्छ। प्रशोधन गरिएका बीजहरू छाया नपर्ने नर्सरी ब्याडमा छरिएपछि, ती ९०% सम्म अङ्कुरण दर सहित ५–१० दिन भित्र अङ्कुराउँछन्। नर्सरीमा त्यस पछिको वृद्धि एकदम तीव्र हुन्छ। नियमित रूपमा पानी हालिएका र गोडमेल गरिएका बिरुवाहरू वर्षाको मौसममा सारिन्छन्, नर्सरीमा कुल ३–५ महिनाको समय लाग्छ। बिरुवाहरू ९ महिना भन्दा बढी राख्नु वाञ्छनीय हुँदैन, किनकि ती धेरै अग्लो हुन्छन्, तर बिरुवाहरू २०–२५ सेन्टिमिटर अग्लो हुँदा पनि सार्न सकिन्छ। यदि कीराको आक्रमणबाट जोगाउन सकेमा बीज लामो समय सम्म भण्डारण गर्न सकिन्छ, यसको लागि बीजमा खरानी थपेर भण्डारण गर्न सकिन्छ। बीज भण्डारण विधि परम्परागत हो र कोठाको तापक्रममा नौ वर्षको भण्डारण पछि अङ्कुरण दर ४७% रेकर्ड गरिएको छ। भण्डारण पछिको चार वर्ष जीवन क्षमतामा कुनै क्षति पुगेन। रूखहरू हाँगा काटेर पनि प्रसारण गर्न सकिन्छ।
उत्पादन र प्रयोग यस वनस्पतिको पात, फूल, बीज र बोक्रामा औषधीय रूपमा सक्रिय विभिन्न प्रकारका यौगिकहरू हुन्छन्, यद्यपि पातहरू सामान्यतया यी यौगिकहरूको सबैभन्दा प्रचुर स्रोत हुन्। वनस्पति एन्टी ब्याक्टेरियल, मधुमेह रोधक, पखाला रोधक, एन्टी फंगल, एन्टी इन्फ्लामेटरी, एन्टी मलेरियल, एन्टी माइक्रोबियल, एन्टी अक्सिडेन्ट, कार्डियो प्रोटेक्टिभ, ग्यास्ट्रो-प्रोटेक्टिभ, हेपाटो– प्रोटेक्टिभ र घाउ निको पार्ने गुण भएको बताइन्छ। यसको उपयोग परम्परागत चिकित्सामा कब्जियत, सूजन, बाथरोग, मधुमेह, निमोनिया, र मलेरिया सहित विकारहरूको उपचारको लागि गरिन्छ।
सहरी/कृषि वन उपयोग एक अग्रणी प्रजातिको रूपमा प्रयोगको लागि उपयुक्त, रूख क्षतिग्रस्त भूमिको पुनर्स्थापना र वन पुनर्स्थापनाको लागि रोप्न सकिन्छ। घरपालुवा जनावरहरूले नखाने भएकोले, यो अति चरन भएका क्षेत्रहरूको पुनः वनीकरणको लागि उपयुक्त हुन सक्छ।
थप अध्ययन Chou, C. H., & Leu, L. L. (1992). Allelopathic substances and interactions of Delonix regia (BOJ) Raf. Journal of Chemical Ecology, 18(12), 2285-2303. Nepali, B. R., & Gyawali, Y. P. (2001). Impact of Dust Pollution on Some Roadside Flora in Butwal Town, Western Nepal. Nepal Journal of Science and Technology, 3(1). Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu
Once a tree or plant is planted, that tree grows. As it grows, its stems and leaves also grow. In the same way, the roots also grow. As a tree grows, so does the amount of carbon it stores. As long as the tree continues to grow, the carbon reserves will also increase. The International Panel on Climate Change(IPCC) has provided guidance on how to measure carbon in the world. But if the formulas for the method of measuring the trees after preparing an allometric equation according to the climate of the country are worked out, its universality will be more. But so far, no allometric equation has been prepared in Nepal.
If someone has planted a tree and is growing it, it is possible to measure how much carbon has been conserved and how much contributed to reducing the emissions into the atmosphere by measuring carbon in the following ways.
Measurement of a tree height and diameter of a tree
The initial measure of how much carbon a tree stores is to measure that tree. For measuring, the height of the trunk should be taken in meters and the diameter of the stem taken at the height of 1.3 meters of the tree, i.e. usually taken from the height of the chest.
The height of the tree is usually taken by an instrument called a suntometer or a hypsometer, turning from the base of the tree to the plane at an angle with the top of the tree as the focal point. The angle of view at the top of the tree should be 45 degrees by walking back and forth. If that angle is 45 degrees, the height of the tree is calculated by adding the distance from the base of the tree to the place where the height is to be measured and the height of the person measuring the tree.
A.Carbon Calculation of a tree
As the trees grow, so does the carbon they store. But the order and extent of its growth depends on the climate and growth rate of each species. According to the nature of the trees, the carbon reserves go up and down. The simplest way is to estimate how much carbon a tree can store. These methods may not apply everywhere. This may not be 100% accurate, but it does give you a closer look.
How much carbon is stored in a tree can be calculated as follows.
Step 1: Determine the total green weight of the tree
The green weight is the weight of the tree when it is alive. First, you have to calculate the green weight of the above-ground weight as follows:
Wabove-ground= 0.25 D2 H (for trees with D<11)
Wabove-ground= 0.15 D2 H (for trees with D>11)
Wabove-ground= Above-ground weight in pounds x 0.45= …….Kg
D = Diameter of the trunk in inches
H = Height of the tree in feet
The root system weight is about 20% of the above-ground weight. Therefore, to determine the total green weight of the tree, multiply the above-ground weight by 1.2:
Wtotal green weight = 1.2* Wabove-ground
Step 2: Determine the dry weight of the tree
The average tree is 72.5% dry matter and 27.5% moisture. Therefore, to determine the dry weight of the tree, multiply the total green weight of the tree by 72.5%.
Wdry weight = 0.725 * Wtotal green weight
Step 3: Determine the weight of carbon in the tree
The average carbon content is generally 50% of the tree’s dry weight total volume. Therefore, in determining the weight of carbon in the tree, multiply the dry weight of the tree by 50%.
Wcarbon = 0.5 * Wdry weight
Step 4: Determine the weight of carbon dioxide sequestered in the tree
CO2 has one molecule of Carbon and 2 molecules of Oxygen. The atomic weight of Carbon is 12 (u) and the atomic weight of Oxygen is 16 (u). The weight of CO2 in trees is determined by the ratio of CO2 to C is 44/12 = 3.67. Therefore, to determine the weight of carbon dioxide sequestered in the tree, multiply the weight of carbon in the tree by 3.67.
Wcarbon-dioxide = 3.67 * Wcarbon
Example of CO2 calculation
Tree details:
10 years old tree
5 meter tall or 16.4 feet tall (“H”)
25 cm trunk or 9.8 inch trunk (“D”)
Wabove-ground= 0.25 D2 H= 0.25(9.82)(16.4) = 394 x0.45= 177.3 Kg
Wtotal green weight = 1.2* Wabove-ground= 1.2 * 177.3 = 212.76 Kg
Wdry weight = 0.725 * Wtotal green weight= 0.725 * 212.76 = 154.25 Kg
Wcarbon-dioxide = 3.67 * Wcarbon = 3.67 * 77.12 = 283.03 Kg CO2 sequestered in 10 years;
Ultimately, the growth of each tree is non-linear, and the greatest sequestration stage is in the younger stages of tree growth, depending on rates and peaks of individual species, with the sequestration of CO2 per year dropping thereafter.
CO2 sequestration can differ even within tree species, with multiple factors such as growth conditions also at play. But while the exact CO2 sequestration rates may require more accurate measurements to pinpoint, the impact trees can create is undeniable in our global fight against climate change, in addition to the host of localized functions it can fulfill.
In the forest land, soil carbon is also measured therefore please consult further references for soil carbon measurement.
References
How to calculate C02 Sequestration https://www.ecomatcher.com/how-to-calculate-co2-sequestration/
Geo Location of Nurseries all over Nepal with contact details
Frequently Asked Questions and answers to get seedlings from Government Agencies
Where can we get seedlings?
The following are the officesentities in Nepal where plants can be obtained by paying and not paying fees.
Forestry and environmental related agencies
In Kathmandu Valleys
Forest Seed and Storage Centre, Hattisar Kathmandu.
Division Forest Offices Kathmandu Hattisar, Lalitpur Godawari, Bhaktapur ( On the way to Sanothimi from Pepsicola on the right turn after crossing the Manohara Bridge).
Soil and Watershed Management Office, Hattiban, Lalitpur.
Note: The nurseries may locate at different locations under their offices.
Outside the Kathmandu Valleys
Rastrapati Chure Terai Madhes Conservation Development Committee’s Cluster Offices at Salakpur, Morang ( Province one), Bharatpur ( inside Division Forest Office Complex) ( Bagmati Province), Butwal, Jogikuti ( Lumbini Province) and Lamki, Kailali ( Sudurpaschim Province).
Forest Seed Laboratory and Storage Centre, Bagar, Pokhara.
Division Forest Offices and Sub-Division Forest Offices.
River Basin Management Centres Udaipur, Pokhara, Jajarkot and Baitadi.
Federal Watershed Resource Management Centre, Kulekhani, Markhu, Makwanpur.
Province Level Soil Conservation Management Offices ( Province No 1 Dhankuta and Okhaldhunga; Province No 2: Siraha Lahan and Rautahat Chandranigahapur; Bagmati Province: Lalitpur and Sindhupalchowk; Gandaki Province: Tanahu and Parbat; Lumbini Province: Dang and Palpa; Sudur Paschim Province: Dadeldhura and Doti; Karnali Province: Surkhet and Jumla).
Tribhuvan University Institute of Forestry Pokhara and Hetauda Nursery.
Plant Resources Centres and Garden Ilam and Maipokhari (Ilam); Dhaushadham ( Dhanusha); Hetauda, Daman and Tistung ( Makwanpur); Kapoorkot ( Salyan) ; Nepalgunj and Dhakeri ( Banke); Dhangadi ( Kailali); Khalanga ( Jumla) and World Peace Park , Pokhara ( Kaski).
Forest Product Development Board Sagarnath (Sarlahi) and Kerkha ( Jhapa).
Agriculture and Livestock Offices
Agriculture Research Centres, Horticulture Centres, Agriculture Knowledge Centres ( Especially horticultural plants) and Veterinary Hospital and Animal Care Centres (wherever they have programme to raise fodder seedlings and plants) .
Please see the application form below to request the seedlings.
Which species are available?
The available seedlings produced in their nurseries will be available for distribution.
In general, from the forestry and environmental sectoral offices, forestry, fodder and aesthetic or decorative type of seedlings will be available.
Further, in general, fruit or horticultural plants may be available if they have approved programme to raise the seedlings or distribute such kind of plants to special group of people or targeted activities.
Agricultural offices and horticulture centres including research centres distribute the horticultural seedings and the Veterinary Hospital and Expert Centres may distribute the fodder species.
How many seedlings do we get?
It depends on the objective of the proposed plantation and demands by individuals and institutions.
The number of plants is determined according to their proposed plan. If it is requested with a firm evidence and plan to plant the seedlings, then the number will be increased.
In general, individual people can have 10 to 20 seedlings or in a few districts they can have up to 50 seedlings with the application only.
Which size(tall, medium and small) seedlings are available?
Majority of seedlings size will be 30 to 50 cm height in the season.
For special purpose, a few nurseries can have tall plants which is said multi-year seedlings more than 2 feet high which are being planted in the urban areas. These kinds of seedlings will be available upon special request for special plantation event.
In addition, in Terai and in a few nurseries cuttings and bare root plants will be available for distribution. In Terai, sissoo and teak seedlings are produced with this technique.
In urban areas, it is recommended to plant large plants 2 to 3 feet tall.
For special purpose, under the approved program of the office and for urban tree planting, tall plants and seedlings grown in nurseries for more than one year have been provided. We have already mentioned in 2nd point Sir.
For what purposes do we get seedlings?
Seedlings are distributed with the following objectives.
to decorate the individual premises by aesthetic or avenues plants.
to celebrate different days and ceremonies in the office premises and office land including by other individuals.
to decorate and maintain greenery around office and public institutions’ premises.
to enhance productivity of private land through private plantation.
To beautify urban land, along the urban roads, highways and canals
to regenerate and restore the degraded land, river banks and open spaces of the various forest lands such as leasehold, community forest land and other public lands.
Can we get many seedlings from government nurseries?
For Community Forests and other forests, the seedlings/plants can be provided as per the tree planting scheme of the institution and offices but the office producing the plant should be informed in time.
Do we get seedlings for private plantation?
Seedlings can be made available to private forest owners only in proportion to the number of seedlings produced in the nursery in the office.
If more plants are needed, the private forest owner should prepare the demand plan in advance.
How much should we pay for seedlings?
Normally, the plants distributed by the forest and environment related agencies are distributed free of cost. However, some agencies also charge a fee.
The plants are being provided free of cost by the Division Forest Offices and respective sub-division forest offices.
However, farmers may have to invest in a program that is being implemented through an investment agreement in partnership under the approved program for a special programme.
Some plants distributed by the botanical offices ( Plant Resources Offices) are priced. It should be checked by contacting the respective offices.
Among the plants distributed by the Agriculture Knowledge Centres and Veterinary Hospital and Animal Care Centres distribute the horticultural plants charging fees as per their rule and fodder including forage slips and seedlings are distributed free of cost .
How early should we request for seedlings in the office?
In general, for a small number of seedlings less than 50 in a few districts or 20 to 50 seedlings, he/she can request instantly with fulfilling the requirements.
Generally, if a plot and land is to be planted for special purpose including private forest, if it is submitted to the office with a plan one financial year in advance, it will be ensured that the saplings will be available as per the target.
The time of distribution of seedlings is usually determined by the offices after the onset of the first monsoon.
The length of the distribution period depends upon the demands and supply system and species choice. In a few districts in the Terai, sometime the seedling distribution arranges for a week only due to high demand and low number of seedling production.
In majority districts, the distribution of seedlings begins from second week of June and until August ( upon availability of seedlings in the nursery). A few nurseries keep seedlings all seasons and small number of seedlings they distribute throughout the year with assurance of protection and care.
A few offices public notices of seedling distribution week or days through FM and local media.
Sometimes an office is asked to affix a postage stamp of Rs. 10 on the application.
The application should specify the location, address and area for which the plant is requested.
If the application is to plant a lot of plants for the individual (usually for more than 50 and sometimes more than 25) a copy of citizenship along with the application and a photocopy of the land title deed ( Lal Purja ) of the place of planting should also be submitted.
An office is also required to fill up a demand form, especially for plants or seedlings filed in the office store.
If the applicant is individual, then sign with contact number and if the application is from institution then the application has to be requested in the letter of the office with the official seal.
The plantation Toolkit is a guide to effective plantation in urban areas. It is a joint effort between the Department of Forest and Soil Conservation and StoryCycle realised under the British Council’s Road to COP26 campaign which is supported by the British Embassy in Kathmandu.
Through this resource you can learn to plant trees effectively whether the site is a personal garden, road and riverside spaces or community park. It details plants most suited for cities, covering three ecological zones that comprise Nepal’s distinct geographies: mountainous, mid-hills, and terai flat-lands.
वृक्षारोपण टूलकिटको नेपाली संस्करण(Nepali Version of Plantation Toolkit)
Information on nurseries and seedling service providers is included to enhance access to pre-requisite resources. The design, development and delivery of plantation events or campaigns in urban settings is fully detailed within the toolkit. Finally, carbon sequestration calculation guide is enclosed to help initiators calculate their carbon offset.
