Month: June 2021

Betula utilis D. Don
अङ्ग्रेजी नाम: Birch
परिवार: Betulaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

भोजपत्र दक्षिण-मध्य चीन, अफगानिस्तान, पूर्वी हिमालय, नेपाल र तिब्बतको रैथाने वनस्पति हो। नेपालमा यो जहाँतहीँ पाइन्छ र प्रायः रूखको रेखामा रहेको जङ्गल ढाकेको हुन्छ, जुन २७००-४३०० मिटरको उचाइमा पाइन्छ।

विवरण

यो मध्यम आकारको पतझर रूख हो। यसको बोक्रा चिल्लो र चम्किलो देखिन्छ, सेतो वा गुलाबी सेतो, बाहिरी बोक्रा पातलो कागजी तह उक्किएको हुन्छ, साँघुरो पखेटा भएको फल कडा आवरणले ढाकेको हुन्छ। नेपालमा प्राकृतिक रूपमा पाइने यो रूख पहिले सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्जमा रोपिएको थियो। फूल अप्रिल-मे फुल्छ, फल अगस्त-सेप्टेम्बर फल्छ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

 यो प्रकाश चाहिने प्रजाति हो। यो तुषारो प्रतिरोधी छ, तर गाईवस्तुले खाएमा क्षति पुग्ने र अग्नि संवेदनशील छ।

माटो: यो प्रायः भूस्खलन र अन्य स्थानहरूमा व्यापक रूपमा उम्रिएको पाइन्छ जहाँ भर्खरै पहिरो गएको छ त्यसैले उत्तिस जस्तो देखिन्छ। यसलाई ओसिलो स्थान चाहिन्छ र प्रायः नदीहरू र गल्छी नजिक बढ्छ जहाँ हिउँ लामो समयसम्म रहन्छ।

पुनरुत्पादन

पखेटा भएका बीजहरू हावाले टाढा टाढासम्म लैजान्छ। बिरुवाहरू जङ्गलको छहारीमा, वा झारपातले ढाकिएको जमिनमा हुर्कन सक्दैनन्।

जैविकत्व:  बीज अर्थोडक्स हुन्छ र यसलाई राम्ररी सुकाएर बन्द गरिएको प्लास्टिकको झोलामा भण्डारण गर्नुपर्छ। यदि बन्द नगरिएको कन्टेनर वा कपडाको झोलामा राखिएको खण्डमा यसले केही महिनामै यसको जैविकत्व गुमाउनेछ।

प्रसारण

सम्पूर्ण रोपण। ताजा बीजको अंकुरण लगभग ३०-४०% हुन्छ। सम्भव भएको उचाइमा रोप्न नर्सरीमा कम्तिमा दुई वर्ष चाहिन्छ। बीजलाई बीज ब्याड वा बीज ट्रेमा लगभग २० ग्राम प्रति मिटरको दरले छर्नु पर्छ, समान सतहमा, र बालुवाको धेरै पातलो तहले छोप्नु पर्छ। बीज ब्याडलाई प्लाष्टिकले छोपेर छहारी दिनुपर्छ र भारी वर्षाबाट जोगाउनु पर्छ। बिरुवाहरू ठूलो ठाउँमा सार्नको लागि तयार नभएसम्म छहारी हटाउनु हुँदैन।

प्रयोग

काठको प्रयोग कृषि औजारहरू जस्तै थ्रेसिङ स्टक र इन्धनको रूपमा गरिन्छ। बोक्रा नचुहिने छाना बनाउन,  पर्खाल चर्केको ठाउँमा टाल्न र बोतलको बिर्को बनाउन प्रयोग गरिन्छ। घाउको उपचारको लागि यसको औषधीय प्रयोग पनि छ। काठ प्रति घनमिटर लगभग ७०० किलोग्राम वजन हुन्छ।

थप अध्ययन

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu 

Taxus wallichiana (Zucc.) Pilger
अङ्ग्रेजी नाम: Himalayan Yew
परिवार: Taxaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

लौठसल्ला चीनको दक्षिण-मध्य, पूर्वी हिमालय, लाओस, म्यानमार, नेपाल, फिलिपिन्स, सुलावेसी, सुमात्रा तिब्बत र भियतनामको रैथाने वनस्पति हो। नेपालमा यो २३००-४४०० मिटरमा छत्रको मुनि उम्रेको पाइन्छ। यो देवदार,झुले सल्ला, हेमलक, गोब्रे सल्ला र तिखे बाँझसँग मिसिएर हुर्कने गर्दछ। यो हुम्ला-जुम्ला क्षेत्रको सुख्खा भित्री उपत्यका,अन्नपूर्ण पद मार्गको उच्च उचाइमा फैलिएको छ।

यो वनस्पति नेपालमा समुद्र सतहबाट १५०० देखी २७०० मिटरको उचाइको जङ्गलहरूमा पाइने गर्छ।

विवरण

लौठसल्ला ३० मिटर सम्म अग्लो हुने सदाबहार रूख हो। यसको गाढा हरियो पात र पातलो गाढा रातो खैरो बोक्रा हुन्छ। पातहरू दुई पङ्क्तिमा १.५–२.८ सेन्टिमिटर x 2 मिमि, माथिल्लो भाग गाढा हरियो, तल्लो भाग फिक्का हुन्छ। दाना जस्तो देखिने रातो गुदीले बीज ढाकेको हुन्छ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

यो अत्यधिक छाया सहनशील सदाबहार रूख हो।

प्रसारण

● बीज सोझै  पोली पटमा छरिन्छ।  

● अंकुरण हुन प्राय:  धेरै समय लाग्छ र वृद्धि ढिलो हुन्छ, त्यसैले बिरुवालाई रोप्न अघि नर्सरीमा दुई वर्ष वा सोभन्दा बढी समय चाहिन्छ। यसलाई कटिङ गरेर पनि प्रसारण गर्न सकिन्छ।

जैविकत्व: बन्द कन्टेनरहरूमा ४ वर्ष; अंकुरण ९५% भन्दा बढी।

प्रयोग

काठ कडा, राम्रो र दाना भएको र केही गह्रौँ हुन्छ (लगभग ७०० किलोग्राम प्रति घन मिटर )। उच्च पहाडहरूमा यसको काठ भवन निर्माण गर्न प्रयोग गरिन्छ। युरोपमा, लौठसल्लालाई भवन र आवासीय सुविधाहरूको वरिपरि जीवित  बारको रूपमा घेरा सजाउन प्रयोग गरिन्छ। पश्चिमी उच्च हिमाली क्षेत्रहरूमा यसको पातहरू गाईवस्तुहरूको लागि डालेघाँसको रूपमा प्रयोग गरिन्छ।

थप अध्ययन

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.

Rhododendron arboreum Sm.
अङ्ग्रेजी नाम: Rhododendron
परिवार: Ericaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

यो असम, पूर्वी हिमालय, नेपाल, पाकिस्तान, तिब्बत, पश्चिम हिमालयको रैथाने वनस्पति  हो।नेपालमा १५०० देखि ३६०० मिटरको उचाइमा  जङ्गल, बगैँचामा पाइन्छ। यसको गाढा रातो फूलले यसलाई वसन्तको आगमन सँगै परिदृश्यको विशिष्ट विशेषता बनाउँछ। यो वनस्पति प्रकार को एक वास्तविक विविधता मा पाइन्छ, र कहिलेकाहीँ सीमित क्षेत्रहरूमा गुराँस वनले ढाक्छ ।

विवरण

हिमालयमा सबैभन्दा व्यापक रूपमा फैलिएको लाली गुराँस रूख, उचाइको विविधता र भिन्न रूपहरूमा पाइन्छ। फूलको रंग रातो, गुलाबी, सेतो हुन्छ। सेतो गुराँस  उच्च उचाइमा पाइन्छ। फूल फेब्रुअरी देखि मे मा फुल्छ; फल  अगस्ट देखि मार्चमा फल्छ। रातो खैरो बोक्रा हुने रूख  १५ मिटर अग्लो हुन्छ। पातहरू १०-२० सेन्टिमिटर लामो, उल्टोतिर चम्किलो हरियो हुन्छ। यो नेपालको राष्ट्रिय फूल हो। नेपालमा गुराँसको ३१ प्रजातिहरू पाइएको छ (वन तथा वातावरण मन्त्रालय)।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

यो ढिलो बढ्ने बिरुवा हो र ठुटाबाट यसको मुना राम्ररी पलाउदैन। यो छाया हुने बिरुवा हो। जैविकत्व दुई वर्षको हुन्छ र ८०% भन्दा बढी अंकुरण हुन्छ।माटो:  गुराँसको धेरै प्रजातिहरूको विपरीत, लाली गुराँस विविध प्रकारको माटोमा हुर्कन्छ, र अम्लीय माटोमा सीमित हुँदैन।

प्रसारण

ब्याडमा बीज छरिन्छ र अंकुरण पछि स-साना बिरुवाहरू मुन्टो निमोठेर पोलिपोटमा सारिन्छ। यो धेरै बिस्तारै बढ्छ, पहिलो सिजनमा दुई वा तीनवटा वास्तविक पातहरू सहित उचाइमा केही मिमि मात्र पुग्छन्। कलिला बिरुवाहरू खडेरी संवेदनशील हुन्छन् र छायामा राख्नुपर्छ। नर्सरीमा साना प्राकृतिक बिरुवाहरू सार्न  र रोपणको लागि पर्याप्त ठूलो नभएसम्म राख्नुपर्छ।

प्रयोग

काठको तौल लगभग ६४० किलोग्राम प्रति घन मिटर हुन्छ र यसलाई इन्धनको लागि व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यो साना काठका डुङ्गा र भाँडाहरू बनाउन र खुकुरी (चक्कु) बिँड  बनाउन पनि प्रयोग गरिन्छ, तर यो बाङ्गिन्छ र सङ्कुचित हुन्छ (ज्याक्सन, १९९४)। फूललाई अचारको रूपमा खाइन्छ र ताजा फूल जुस  बनाउन प्रयोग गरिन्छ। गाईवस्तुले खाएमा रातो टाँसिने टुप्पोले बान्ता, पेट फुल्ने र डिस्पेप्सिया निम्त्याउँछ र पुराना पातहरू खान नहुने हुन्छन् (ज्याक्सन, १९९४)।

धेरैलाई समशीतोष्ण देशहरूमा शोभनीय रूखको रूपमा रोपिन्छ।

थप अध्ययन

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu. 

Populus ciliata Wall.
अङ्ग्रेजी नाम: Himalayan Poplar
परिवार: Salicaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

लहरे पीपल चीन, तिब्बत र नेपाल सहित पूरै हिमाली भूभागको रैथाने वनस्पति हो। यो नेपालमा २१०० देखि ३६०० मिटर उचाइमा  खोलाको किनारमा  पाइन्छ र सुक्खा क्षेत्रमा कोणधारी वनमा मिसिएको हुन्छ।

विवरण

यो चिल्लो हरियो-खैरो बोक्रा, खैरो र परिपक्व काण्डहरूमा गहिरो ठाडो चिरिएको र झुस विहीन ठूलो पतझर रूख हो। पातहरू ८-१८ सेन्टिमिटर लामो, अण्डाकार र मुटु आकारको ठूला हुन्छन्। झुलेको गुच्छेदार फूलहरू मार्च-अप्रिलमा फुल्छन् ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

रूखहरू जवान नहुँदा सम्म यसले राम्रोसँग मुना हाल्दैन, तर टुप्पो र हाँगा काट्दा राम्ररी मुना पलाउछ र जमिनभित्र रहेका काण्डमा धेरै मुना हाल्दछ। कलिलो बिरुवा र लाथ्राहरू मन्द आगोले पनि मर्छन्; बुढा  रूखहरू जमिनको मन्द आगोमा बाँच्छन् तर वृक्षछत्र आगोले मर्छन्।

माटो: यो विदेशी अग्लो र चाँडै बढ्ने रूखको तुलनामा प्रतिकूल माटोको अवस्थाहरूमा बढी सहनशील हुन्छ, र सुख्खा पहाडहरूमा बढ्न सक्छ, तर यो ठूलो आकारमा बढ्दैन। पर्याप्त मात्रामा चिस्यान भएको हावा छिर्ने दोमट माटोमा राम्ररी वृद्धि हुन्छ।

प्रसारण

बीज र प्रशोधन : जैविकत्व लगभग ३ हप्ता पछि कम हुन थाल्छ; बीजकोष,  अडाकार, ३-४ छिद्र भएको, मसिनो, झुस भएको, प्रति किलोग्राम लगभग १५,०००,००० बीज हुन्छ; बीज निकाल्न तार जालीमा रगड्नुपर्छ, बालुमा भरिएको पट वा नर्सरी ब्याडमा रोप्नुपर्छ; यदि अनुकूल परिस्थिति भएमा अधिकतम अंकुरण ७५-९०%  हुन्छ अन्यथा २५-५०% (अनुमानित) हुन्छ।

वानस्पतिक प्रसारण फेब्रुअरीमा हाँगा काटेर, जमिनभित्र रहेका काण्डबाट पलाएको मुनाबाट, जरा काटेर पनि गरिन्छ।

प्रयोग

लहरे पीपल काठ, डालेघाँस, औषधि (बोक्रा टनिकको रूपमा, उत्तेजक र रगत शुद्धिकरणको रूपमा प्रयोग गरिन्छ), प्लाइवुड, ह्यान्डलहरू, पानीको कुण्ड, प्याक गर्ने बक्स बनाउन, छापो हाल्न प्रयोग गरिन्छ।

थप अध्ययन

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu

Salix L.
अङ्ग्रेजी नाम: Willow
परिवार: Salicaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

नेपालमा बैँसको करिब ३० प्रजाति छन् । Salix babylonica L. र Salix disperma Roxb. ex D. Don नेपालको समशीतोष्ण क्षेत्रमा वृक्षरोपणका लागि प्राथमिकतामा परेका प्रजाति हुन्। S. babylonica चीनको रैथाने वनस्पति  हो। यो १४००-३६५० मिटर सम्म पाइएको छ, र S. dipserma १५००-३५०० मिटर सम्म पाइएको छ। S. disperma अफगानिस्तान, हिमालय, कश्मीर देखि भुटान, असम, तिब्बत, उत्तर बर्मा र चीन सम्म, १५००-३५०० मिटरको उचाइमा पाइन्छ।

काठमाण्डौ उपत्यकामा दुवै प्रजातिको बिरुवा व्यापक रुपमा रोपिन्छ। बैँस अग्ला पहाडमा लगाइन्छ र अन्य केही प्रजाति अर्घाखाँची र अन्य जिल्लाको खोला किनारमा लगाइन्छ ।

विवरण

Salix babylonica (Weeping Willow) आकर्षक शोभनीय रूख हो, यसको झुलिने हाँगाहरूको लागि व्यापक रूपमा खेती गरिन्छ जसले रोमान्टिक प्रभाव दिन्छ, विशेष गरी जब रूख नदीको तीरमा हुन्छ। यो २० देखि २५ मिटर अग्लो हुने मध्यम आकार देखि ठूलो पतझर रूख हो। मुनाहरू पहेँलो-खैरो हुन्छन्। पातहरू घुमाउरो रूपमा मिलेर रहेको,  हल्का हरियो, शरद ऋतुमा सुनौलो- पहेँलो रङ्गमा  बदलिन्छ। फूलहरू अप्रिल देखि मे सम्म झुलेको गुच्छेदार फुल्छन्। 

Salix disperma (Wallich Willow) एउटा सानो रूख हो जुन १० मिटर अग्लो हुन्छ, जसका हाँगाहरू नीलो खैरो, झुस विहीन हुन्छन्; कलिला हाँगाहरू लगभग झुस विहीन हुन्छन्। पातहरू उल्टो तिर फिक्का, सुल्टो तिर चूर्ण जस्तो र हरियो हुन्छन्; फूल मार्च-जूनमा फुल्छन्।

पीपल प्रजाति सँगै सालिक्स प्रजातिहरू, विशेष गरी सुक्खा मुस्ताङ क्षेत्रमा छन् जहाँ ती प्रायः एक मात्र रूखहरू हुन्।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

वृद्धि धेरै हदसम्म चाँडो हुन्छ। अधिकांश प्रजातिहरूले मुना हाल्छन् र टुप्पो वा हाँगा काट्दा राम्ररी बढ्छन्। सलिक्सका दुवै प्रजाति तुषारो सहन सक्ने र प्रकाश चाहिने हुन्छन्।

माटो: बैँस ओसिलो माटोमा राम्रो हुन्छ, खोला र सिँचाइ नहर नजिकै; धेरै हदसम्म पानी जम्ने स्थानमा र दलदल क्षेत्रहरूमा रोप्नको लागि उपयुक्त छन् तर माटो चिम्ट्याइलो हुनु हुँदैन। 

पुनरुत्पादन

कटिङ गरेर रोप्न सकिन्छ।

प्रसारण

पीपल प्रजातिहरूका लागि प्रयोग गरिएका जस्तै कटिङ गरेर प्रसारण गरिन्छ र २–२.२५ मिटर लामो ५-७ सेन्टिमिटर व्यासमा ठूला कटिङ गरेर हुर्काउन सकिन्छ।

उत्पादन र प्रयोग

हाँगाबिँगा टोकरी बनाउन र पातहरू (मार्चदेखि नोभेम्बर) डालेघाँसको रूपमा  प्रयोग गरिन्छ। पात र बोक्रा टनिक र तितो हुन्छन् , र ज्वरोको उपचारको लागि प्रयोग गरिन्छ: सेलिसाइलिक एसिड, बैंसको बोक्राबाट बनाइन्छ।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

रूख खोलाको किनारमा र अग्ला पहाडमा सडकको किनारमा रोपिन्छ । मुस्ताङ र मनाङमा खोलाको किनार र आसपासका फोहोर र ओसिलो ठाउँमा पनि रोपिएको छ। यसको घाँस गाईवस्तुका लागि पनि प्रयोग गरिन्छ तर यसलाई बायोइन्जिनियरिङका रूपमा नदी संरचनाका लागि लगाइन्छ।

थप अध्ययन

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu. 

Dalbergia sissoo DC.
अङ्ग्रेजी नाम: Indian Rosewood
परिवार: Fabaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

सिसौ अफगानिस्तान, बंगलादेश, पूर्वी हिमालय, भारत, इरान, म्यानमार, नेपाल, पाकिस्तान, पश्चिम हिमालयको रैथाने वनस्पति हो।  यो शिवालिक पर्वतमाला  क्षेत्रमा तटीय वनको एक प्रमुख भाग हो र २०० मिटर माथि पाइन्छ, तर १,४०० मिटर सम्म पाउन सकिन्छ।

विवरण

परिपक्वतामा उचाइ: सिसौ ३० मिटरसम्म अग्लो हुने मध्यम आकारको पतझर रूख हो। यसको बिरुवा १२-१५ वर्षमा परिपक्व हुन्छ।

आकार : काण्ड प्राय: बाङ्गो र ८ मिटर सम्म हाँगा रहित हुन्छ, कहिलेकाहीँ २० मिटर सम्म।

फूल र फूल फुल्ने:  सेप्टेम्बर-अक्टोबरमा फूल फुल्न सुरु हुन्छ। सिसौले प्रशस्त फूल उत्पादन गर्न थाल्छ, यी पातको अक्षबाट साना हाँगाहरूमा उत्पादन हुने साना उभयलिंगी फूलहरू हुन्। फूलहरू सेतो देखि गुलाबी, सुगन्धित, डाँठ रहित,  लगभग १.५ सेन्टिमिटर लामो, र ५-१० सेन्टिमिटर लम्बाइमा बाक्लो झुप्पा फुल्छन्। बीजकोष आयताकार, चेप्टो, पातलो, पट्टा-जस्तो र हल्का खैरो रंगका हुन्छन्। बीजकोषमा एक देखि पाँच वटा सिमी आकारको चेप्टो बीज हुन्छन्।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

खेती: सिसौ उष्ण एवं उपोष्ण क्षेत्रमा हुने वनस्पति हो। यो मौसमी मनसुन मौसम र ६ महिना सम्मको सुख्खा मौसममा अनुकूलित  हुन्छ। यो ६००-९०० मिलिमिटर वार्षिक वर्षा भएको क्षेत्रहरूमा सफलतापूर्वक रोपिएको छ, जुन धेरै अन्य काठ प्रजातिहरूको लागि अत्यन्त सुख्खा अवस्था हो। यद्यपि, उचित वृद्धिको लागि वार्षिक १,००० मिलिमिटर भन्दा बढी वर्षा आवश्यक छ। यो केही चिसो सहिष्णु छ, न्यूनतम तापमान -4 डिग्री सेल्सियसमा बाँच्न सक्छ, र 45 डिग्री सेल्सियस सम्मको तापक्रम पनि सहन सक्छ। नेपालमा खेती गरिने सिसौमा मुना वा हाँगा मर्ने गम्भीर समस्या देखिएको छ।

माटो: यो सामान्यतया नेपालको नदी किनारको पाँगो माटोमा हुर्कन्छ। सिसौलाई उर्वर, दोमट माटो र घाम लाग्ने  स्थान चाहिन्छ। यो कमसल माटोमा फस्टाउँछ तर निकास राम्रो नभएको वा ढुङ्गायुक्त माटोमा यसको वृद्धिमा बाधा हुन्छ। अम्लदेखि तटस्थ माटोमा राम्रोसँग बढ्छ र क्षारीय माटोमा राम्रो हुन्छ। परिपक्व  रूखहरू  खडेरी प्रतिरोधी हुन्छन् र ९  महिना सम्म सुक्खा सामना गर्न सक्छन्।

प्रसारण र वृक्षरोपण

यो प्रजाति बीज, जमिनभित्र रहेका काण्डबाट पलाएको मुना र काण्ड कटिङबाट प्रजनन हुन्छ। बीजहरूमा षुसुप्तता हुँदैन, र परिपक्व रूखहरूबाट ताजा बीज प्रयोग गर्दा अंकुरण दर लगभग १००% हुन सक्छ। बीजको पूर्व-प्रशोधन आवश्यक छैन तर १२-२४ घण्टाको लागि पानीमा भिजाउँदा अंकुरण छिटो हुन्छ। ताजा बीज अंकुरण हुन ७-२१ दिन लाग्छ। अंकुरण अवधिमा दिनको सबैभन्दा तातो समयमा छायामा राख्नु पर्छ। यसको प्रति किलोग्राम ३०,०००-४०,००० बीजहरू हुन्छन्।

उत्पादन र प्रयोग

यो मुख्यतया खदिलो चुरोको लागि रोपिन्छ, जुन दक्षिण एसियामा सामान्य-प्रयोग गर्ने उत्कृष्ट काठहरू मध्येको एक हो र सामान्यतया उत्कृष्ट फर्नीचर र समुद्रमा उपयुक्त प्लाइवुडको लागि प्रयोग गरिन्छ। चुरो टिकाउ छ, तर चुरो र बोक्रा बीचको तह किरा र ढुसीले क्षति पुर्‍याउछ। यो डालेघाँस र माटो संरक्षणको लागि पनि उपयोगी छ र शोभनीय  रूखको रूपमा पनि रोपिन्छ।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

यो हिमालयको कृषि वन प्रणालीमा छहारी रूखको रूपमा, क्षय भएको माटोको पुन: वनीकरणको लागि, र नाइट्रोजन स्थिरीकरण र चिस्यान राख्न रोपिन्छ। यो हावा रोक्ने र बाली जोगाउन बारको रूपमा पनि रोपिएको छ। सिसौमा सुनाखरी राम्ररी हुर्कन्छ।

थप अध्ययन

Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-26.

Sharma, M. K., Singal, R. M., & Pokhriyal, T. C. (2000). Dalbergia sissoo in India. Dalbergia sissoo in India., (18), 5-16.

Joshi, R. B., & Baral, S. R. (2000). A report on die-back of Dalbergia sissoo in Nepal. A report on die-back of Dalbergia sissoo in Nepal., (18), 17-22.

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu

Cinnamomum camphora (L.) J. Presl
अङ्ग्रेजी नाम: Camphor tree
परिवार: Lauraceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

 चीन, ताइवान, कोरिया र जापानको रैथाने तर विश्वका धेरै भागहरूमा व्यापक रूपमा रोपिन्छ।  नेपालमा २००० मिटरसम्म खेती गरिन्छ। यसलाई नेपालमा प्रायः रैथाने प्रजातिजस्तै अनुकूलित  गरिएको छ।

विवरण

यो २०-३० मिटर अग्लो हुने सदाबहार रूख हो। हाँगाहरू कालो र झुस भएका हुन्छन्। पातहरूमा कपुरको गन्ध हुन्छ; एकान्तर,  ५-१२ सेन्टिमिटर लामो डाँठहरूमा पात रहेका हुन्छन्, माथिल्लो भाग चम्किलो, तल्लो भाग  सेतो, भिन्न मध्यशिरा, २-३ जोडी गौण नशाहरू हुन्छन्। फूल पहेँलो, पातहरू भन्दा छोटो झुप्पामा फुल्छन्। फल ६-१० मिलिमिटर चौडा गोलाकार पाकेको बेला कालो हुन्छ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

यसले केही हदसम्म तुषारो सहन सक्छ। यो व्यापक मात्रामा रोपिन्छ। यसको मुना राम्ररी पलाउछ। यो सन् १९७९ देखि काठमाडौं उपत्यकामा लगभग अनुकूलित भएको छ।

माटो

यो ओसिलो, गहिरो बलौटे दोमट, खोला नजिकैको पाँगो माटोमा राम्ररी हुर्कन्छ। यो कम उर्वर माटोमा बढ्छ, तर  वृद्धिदर धेरै सुस्त हुन्छ।

पुनरुत्पादन

यो बीजबाट पुनरुत्पादन हुन्छ।

प्रसारण 

फल सेप्टेम्बर र नोभेम्बर बीचमा कालो भएपछि पाक्छ। प्रति किलो ३५०० बीजहरू हुन्छन्। बीज तैलीय हुन्छ र केही महिनाको लागि मात्र यसको जैविकत्व कायम राख्छ। फलबाट पल्प हटाइसकेपछि, बीज तुरुन्तै, ब्याड  वा ट्रेमा छर्नु पर्छ। अंकुरण कम हुन्छ र अंकुरण प्रायः छ महिना देखि १२ महिना सम्म धेरै लामो समय लाग्छ।  

बीज छायादार ब्याडमा छर्नु पर्छ र बिरुवाहरू २-४ सेन्टिमिटर अग्लो भएपछि ठूलो पोलिपोटहरूमा सार्नु पर्छ। अक्टोबरदेखि नोभेम्बरमा छरिएको बीजेले दोस्रो मनसुनमा ३० देखि ४० सेन्टिमिटर अग्लो बिरुवा उत्पादन गर्छ, अर्थात् नर्सरीमा करिब २० महिनापछि। ठुटोबाट पनि प्रसारणको सफलतापूर्वक प्रयोग गरिएको छ।

उत्पादन

रूखहरू करिब पाँच वर्षको हुँदा झाडी वा बारको आकारमा काटिन्छन् र सामान्यतया पातहरू र डालाहरूबाट उत्पादन गरिने कपुरको लागि काटेर यस आकारमा राखिन्छन्।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

यो नेपालको सडक किनार र बगैंचा परिसरमा, र काठमाडौं (त्रिभुवन विश्वविद्यालय परिसर भित्र देखिने) मा रोपिने प्रचलित बिरुवा हो। यो सधैं सदाबहार देखिन्छ र मानिसहरूले मन पराउँछन्, यद्यपि यसमा चराहरू र जनावरहरू आकर्षित हुँदैनन्। यो हरियाली कायम राख्न प्रयोग गर्न सकिन्छ किनभने यो पहिले नै नेपालको विभिन्न माटो र स्थानहरूमा अनुकूलित छ।

थप अध्ययन

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.  

Juglans regia L.
अङ्ग्रेजी नाम: Walnut
परिवार: Juglandaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

ओखर उत्तर पूर्व र पूर्वी टर्कीदेखि लेबनान अफगानिस्तान र पश्चिमी हिमालयको रैथाने वनस्पति हो। यो उत्तरी अफ्रिका, युरोप र पूर्वी एसियामा रोपिएको छ। ओखर नेपालभर १२००-२५०० मिटरको बीचमा फैलिएको छ। यो या त बढी वर्षा हुने वा कम वर्षा हुने आर्द्र क्षेत्रहरूमा हुने गर्छ।

अपेक्षाकृत सानो बाक्लो आवरण भएको फललाई हाडे ओखर भनिन्छ जुन रैथाने हो। हालै  कश्मीरबाट पातलो आवरण भएको दाँते ओखर ल्याइएको छ।

विवरण

ओखर २५-३५ मिटर उचाइ हुने, २ मिटर व्यासको काण्ड हुने, सामान्यतया छोटो काण्ड र फराकिलो वृक्षछत्र हुने एउटा ठूलो पतझर रूख हो। पुराना रूखको बोक्रामा गहिरो चिरा परेको हुन्छ। पात एकान्तर, ५-१३ पत्रकहरू भएको, किनारा सिधा भएको हुन्छ।

फूल र फल: भाले फूलहरू लामो झुन्डिएका हुन्छन्, पोथी फूलहरू एउटा वा दुई देखि तीनवटा नयाँ पालुवाको छेउमा हुन्छन्। फल हरियो, आयताकार देखि विशेष, लगभग ५ सेन्टिमिटर लामो, खुम्चिएको दुई फक्लेटो भएको कडा आवरण हुन्छ। फूल फेब्रुअरी देखि अप्रिलमा फुल्छ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

यो प्रकाश चाहिने रूख हो। यसको मुना राम्ररी पलाउछ।

माटो र स्थान 

यो ओसिलो स्थानहरूमा प्राकृतिक रूपमा पाइन्छ, विशेष गरी गहिरो, राम्रोसँग निकास भएको, खोला नजिकको ढुङ्गे पाँगो माटोमा। यो राम्रो निकास नभएको वा अम्लीय माटोमा राम्रोसँग बढ्दैन, न त हावा चल्ने ठाउँमा। बिरुवा पातमा हुँदा प्रारम्भिक वा पछिल्लो तुषारोबाट पीडित हुन सक्छ तर पात झर्ने चरणमा बढी प्रतिरोधी हुन्छ। रूखहरूलाई फल फलाउनको लागि निश्चित मात्रामा चिसो चाहिन्छ त्यसैले तिनलाई १२००-१३०० मिटर भन्दा तल रोप्नु हुँदैन।

पुनरुत्पादन

मुसा र अन्य जनावरहरूले खाएको बीजको कारणले प्राकृतिक पुनरुत्थान प्रायः निरर्थक हुन्छ। फल रूख मुनि भुइँमा खस्छन् र अंकुरण सफल हुनको लागि माटो वा अन्य रहलपहलले हल्का ढाक्नु पर्छ। भिरालो खुकुलो ढुङ्गे   तर एकदम गहिरो, ओसिलो माटो भएको ठाउँमा पुनरुत्पादन प्रायः प्रशस्त हुन्छ।

प्रसारण

फल कडा हुन्छ। 

फल सेप्टेम्बर र डिसेम्बरको बीचमा पाक्छ, मध्य वा पूर्वी नेपालमा भन्दा पश्चिममा पछि पाक्ने गर्छ। फल प्रति किलो  लगभग ३५ देखि १२० सम्म पर्छ,  स्थानीय जातको तुलनामा दाँते ओखरका दाना ठूला र गह्रौँ हुन्छन्। यसलाई सुक्न  दिनु हुँदैन। यद्यपि यसलाई ओसिलो, चिसो र हावादार ठाउँमा राखिएको खण्डमा एक वर्ष वा बढीका लागि भण्डारण गर्न सकिन्छ। 

बीज अंकुरण हुनु अघि चिसो, ओसिलो स्तरीकरणको अवधि चाहिन्छ। यदि २४ घण्टा पानीमा भिजाइयो र संकलनको समयमा रोपियो भने अर्को वर्षको फेब्रुअरी सम्म अंकुरण हुँदैनन् र यसरी प्राकृतिक रूपमा स्तरीकृत हुनेछन्; यद्यपि, यस अवधिमा मुसा र अन्य जनावरहरूले खाने सम्भावना हुन्छ। तसर्थ, माथि वर्णन गरिए जस्तै  खाडलहरूमा भण्डार गर्नु राम्रो हुन सक्छ। यदि बीज सङ्कलन पछि तुरुन्तै रोपिएको छैन भने फेब्रुअरीमा ठूला (१० से मि  x १८ से मि  ले-फ्लैट, वा ठूला) पोलिपोटहरूमा छर्नु पर्छ। नर्सरीहरूमा लगभग ५०% बीज अंकुरित हुन्छ।

नेपालमा नर्सरीमा हुर्काइएको बिरुवाको प्रयोग सुरक्षित छ। फल उत्पादनको लागि प्याच वा टी-बडिङको ह्विप ग्राफ्टिङ प्रयोग गरी ग्राफ्टेड वा बडेड स्टकको प्रयोग राम्रो हुन्छ। दाँते ओखरलाई स्थानीय  जातमा सफलतापूर्वक कलमी गर्न सकिन्छ, र यदि यस्तो गरेमा जरा सहितको बिरुवाबाट भन्दा छिटो फल उत्पादन हुन्छ।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

फलफूलको बगैचा कृषि वन प्रयोजनका लागि राम्रो योजना हुन सक्छ र सहरको सानो उद्यानहरूमा पनि यसलाई खेती गर्न सकिन्छ।

उत्पादन र प्रयोग

रूखको मुख्य उद्देश्य फल हो। फल खानुको अतिरिक्त, खाना पकाउने तेलको स्रोतको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। बोक्रा र पातको औषधीय उपयोग हुन्छ। काठ समान बनावट भएको, गाढा खैरो स्टिकको साथ खैरो खैरो र फर्नीचर र बन्दुकको कुन्दाको लागि अत्यन्त उपयोगी छ।

थप अध्ययन

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.  

Buddleja asiatica Lour.
अङ्ग्रेजी नाम: Dogtail
परिवार: Buddlejaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट 

भिमसेनपाती मध्य र दक्षिण चीनदेखि एसियाको उष्ण क्षेत्रको रैथाने प्रजाति हो: इन्डो-मलायन पारिस्थितिक क्षेत्रमा व्यापक रूपमा पाइन्छ। यो साल र सल्लाको वनमा झाडीको रूपमा ३५०-२००० मिटरको बीचमा नेपालभर फैलिएको छ। यो खुला ठाउँहरूमा, खुला जङ्गलको छेउमा र खुला जङ्गलमा पाइन्छ। 

विवरण

यस झाडी प्रकृतिको, अधिकतम ८ मिटर उचाइ हुने, तर सामान्यतया ५ मिटर भन्दा बढी उचाइ नहुने ठूलो सदाबहार वनस्पति हो। पातहरू विपरित, फेदमा बाक्लो खैरो भुवादार झुसले ढाकिएको हुन्छ। फूल सेतो, सुगन्धित, 15 सेन्टिमिटरसम्म लामो बाक्लो बेलनाकार झुप्पा हुन्छ। फूल जनवरीदेखि अक्टोबरमा फुल्छ; मार्च देखि डिसेम्बरमा फल फल्छ।

प्रसारण

यो बीज र कटिङबाट पुनरुत्पादन हुन्छ। फल अप्रिलमा फल्छ र पाकेको बीज मेको अन्त्य सम्ममा संकलन गर्न सकिन्छ। बीज मसिना हुन्छन्, १ किलोग्राम तौलमा लगभग २० अरब बीज हुन्छन्। यसलाई घाममा सुकाएर बन्द गरिएको प्लास्टिकको झोलामा भण्डारण गर्नुपर्छ, यसले कम्तिमा एक वर्षसम्म यसको जैविकत्व कायम राख्छ। यो ब्याड वा ट्रे मा रोप्नु पर्छ, साना बीज प्रजातिहरूको लागि प्रविधि प्रयोग गरेर; बिरुवाहरू लगभग २ सेन्टिमिटर अग्लो हुँदा प्लास्टिकको भाँडोबाट निकालिन्छन्। यो कटिङ गरेर पनि रोप्न सकिन्छ।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

यो मुख्यतया डालेघाँसको रूपमा महत्वपूर्ण छ र केही जिल्लाका किसानहरू माझ यस उद्देश्यका लागि लोकप्रिय छ। यदि अन्य डालेघाँस उपलब्ध भएमा यो सामान्यतया प्रयोग हुँदैन जुन धेरै अनुकूल छैन। यसलाई सडकको बीचमा र सडकको किनारमा रोप्न सकिन्छ।

थप अध्ययन

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu. 

Cinnamomum tamala (Buch.-Ham.) Th. G. G. Nees
अङ्ग्रेजी नाम: Bayleaf
परिवार: Lauraceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

तेजपात पान हिमालय र दक्षिण-पूर्वी एसियाको रैथाने वनस्पति हो। यो वनस्पति सिन्धु उपत्यका (पाकिस्तान), कश्मीर (भारत), नेपाल, सिक्किम (भारत), भुटान र म्यानमारको उष्ण एवं उपोष्ण पहाडमा फैलिएको पाइन्छ।  नेपालमा ४५० देखि २१०० मिटरको सदाबहार चौडा पातदार वनहरूमा फैलिएको छ।

विवरण

परिपक्वतामा उचाइ: ७-१०  मिटरसम्म, कहिलेकाहीँ १५ मिटरसम्म पुग्छ।

आकार: तेजपात सानो देखि मध्यम आकारको पातलो सदाबहार रूख हो। यो राम्रो मुना पलाउने प्रजाति हो।

फूल र फूल फुल्ने: फूल मसिनो, पहेंलो; फल कालो, रसिलो, पातलो, १२ मिमिको अण्डाकार हुन्छ। फूल अप्रिलदेखि जुनमा फुल्छ र जुनदेखि सेप्टेम्बरमा फल फल्छ। फूल फुल्ने र फल्ने समय फरक पाइन्छ (वर्षमा दुई पटक पनि) जुन सूक्ष्म जलवायु र पारिस्थितिक क्षेत्रमा निर्भर गर्दछ। बीज अप्रिल-मे मा संकलन गरिन्छ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

खेती: तेजपात व्यापक रूपमा खेती गरियो र अनुकूलित गरियो। कलिला बिरुवाहरूले छहारीबाट केही लाभ उठाउँछन्, तर छिप्पिएका रूखहरू पूर्ण घाममा राम्रो हुन्छ। 

माटो: उर्वर, बलौटे, चिस्यान-सोस्ने, तर पूर्ण घाम वा आंशिक छहारीमा स्वतन्त्र रूपमा पानी निकासी हुने माटो चाहिन्छ। कमसल माटोमा वृद्धि सुस्त हुन्छ।

प्रसारण र वृक्षरोपण

दालचिनी प्रजातिको बीजको सामान्यतया छोटो जैविकत्व हुन्छ र यो पाक्ने बित्तिकै रोप्दा राम्रो हुन्छ। फलको गुदीले अंकुरणलाई रोक्न सक्छ त्यसैले सामान्य पानीमा भिजाएर र बिस्तारै घोटेर सकेसम्म चाँडो हटाइन्छ, केही घण्टा छहारीमा सुकाएर तुरुन्तैसफा बीजहरू नर्सरी ब्याडमा वा सोझै पोलीपटमा छर्नु पर्छ। अंकुरण प्रक्रियालाई छिटो बनाउन बीजहरूलाई २४ घण्टा मनतातो पानीमा भिजाइन्छ। अंकुरण प्रतिशत २५% (छ महिना पुरानो बीज) देखि ५०% (ताजा बीज) सम्म हुन्छ। यो काण्ड कटिङ गरेर पनि प्रसारण गर्न सकिन्छ।

एक किलोमा २०००-४००० प्रशोधित बीज हुन्छन्। बीज  सामान्यतया २ देखि ३ हप्ता भित्र मध्यम तापक्रममा (लगभग २० डिग्री सेल्सियस) अंकुरण हुन्छ। १० सेन्टिमिटर अग्लो बिरुवाहरू स्थायी स्थानहरूमा सारिन्छ। 

वर्षायाम हुनुभन्दा ठीक अघि बिरुवा रोपण गर्नु पर्छ। उच्च नाइट्रोजन युक्त  मल वर्षमा एक पटक थप्न सकिन्छ, र रोपणको पहिलो वर्षमा माटोलाई चिसो राख्न जाडोमा छापो आवश्यक पर्दछ।

उत्पादन र प्रयोग

पात (तेजपात) र बोक्रा (दालचिनी) मा औषधीय गुण हुन्छ र मसलाको रूपमा नेपाली र भारतीय खानाको अभिन्न अंग हो। तेलको धेरै व्यावसायिक प्रयोगहरू छन्: चकलेट, औषधिहरू, आयुर्वेदिक उत्पादनहरू, स्वाद दिने पदार्थ,  अत्तरहरू, र शौचालय साबुनहरू निर्माण गर्न।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

यसलाई सहरको सानो उद्यान र सहरी तथा कृषि वन क्षेत्रहरूमा व्यवस्थित स्थानहरूमा रोप्न सकिन्छ। खेती गरिएको खेतको छेउमा खेतीलाई प्राथमिकता दिइन्छ।

थप अध्ययन

Choudhary, D., Kala, S., Todaria, N., Dasgupta, S., & Kollmair, M. (2013). Marketing of bay leaf in Nepal and Northern India: Lessons for improving terms of participation of small farmers in markets. Small-Scale Forestry, 12(2), 289-305.

Parajuli, D. P. (1998). Cultivation of Cinnamomum tamala in marginal lands for greater income at Palpa district. Banko Janakari, 8(1), 24-32.

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu. 

Boehmeria rugulosa Wedd.
अङ्ग्रेजी नाम: 
परिवार: Urticaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

दार गढवालबाट भुटान, चीनमा फैलियो। यो नेपालभर ३००-१७०० मिटरमा प्रायः सडकको किनारमा पाइन्छ।

विवरण

यो अधिकतम १० मिटर सम्म उचाइ हुने सानो देखि मझौला आकारको सदाबहार रूख हो। पातहरू भालाकार र गाढा हरियो तलतिर झुकेका हुन्छन्। काण्डको बोक्रामा गहिरो चिरा परेको हुन्छ। काठ गाढा रातो, केही कडा र गह्रौँ, चिल्लो र  समान बनावट भएको हुन्छ। फूल अगस्त-सेप्टेम्बरमा फुल्छन्।

प्रसारण

अक्टोबर-जनवरीमा बीजहरू संकलन गरिन्छ र सानो-बीज प्रजातिहरूको लागि प्रविधिहरू प्रयोग गरेर ब्याड वा ट्रेहरूमा छरिन्छ। कटिङबाट पनि वानस्पतिक प्रसारण गरिन्छ।

प्रयोग

बोक्राको रस भरखर काटेको ठाउँमा उपचार गर्न प्रयोग गरिन्छ र रगत जम्न पनि मद्दत गर्दछ। नेपालमा शताब्दीयौंदेखि दूध, दही आदि भण्डारण गर्न कन्टेनर (ठेकी) बनाउन दारको काठ प्रयोग हुँदै आएको छ।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

यसलाई डालेघाँसको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। दार सडक किनारमा र सहरको सानो उद्यानहरूमा रोप्न सकिन्छ।

थप अध्ययन

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu 

Morus alba L.
अङ्ग्रेजी नाम: Mulberry
परिवार: Moraceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

किम्बु मध्य र पूर्वी चीनको रैथाने वनस्पति हो, र उत्तरी गोलार्धको समशीतोष्ण क्षेत्रहरूमा व्यापक रूपमा खेती गरिन्छ र मुख्यत:  रेशम खेतीको कारणले गर्दा जताततै अनुकूलित गरिन्छ।  यो उपोष्ण एवं न्यानो समशीतोष्ण क्षेत्रहरूको वनस्पति हो; यो उष्ण क्षेत्रमा ३००-३३०० मिटरको उचाइमा पनि खेती गर्न सकिन्छ। नेपालमा तराईदेखि २४ सय मिटरसम्म पाइन्छ।

विवरण

परिपक्वतामा उचाइ: किम्बु केही  छिटो बढ्ने, २०-३५ मिटर अग्लो हुने झाडी प्रकृतिको पतझर वनस्पति हो ।

आकार: यसको ५० सेन्टीमिटर व्याससम्मको बेलनाकार, सीधा काण्ड हुन्छ। यो राम्ररी मुना आउने प्रजाति हो। 

फूल र फूल फुल्ने: फूल सामान्यतया उभयलिङ्गी हुन्छ तर एउटै वनस्पतिको विभिन्न हाँगाहरूमा एकलिङ्गी हुन सक्छ। दुवै प्रकार अप्रिल र मे महिनामा डाँठ, काप, झुन्डिएको बेलानाकार फूलको झुप्पा फुल्छन्। चीनमा, अप्रिल-मे महिनामा किम्बु फूल फुल्छ र मे-अगस्टमा फल लाग्छ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

खेती: यो वार्षिक दिनको तापक्रम २०-२८ डिग्री सेन्टिग्रेड हुने ठाउँहरूमा राम्रोसँग बढ्छ तर १३-४५ डिग्री सेल्सियससम्म सहन सक्छ। बिरुवा १३ डिग्री सेल्सियस भन्दा तल सुषुप्त हुन्छ। सुषुप्त हुँदा, बिरुवा लगभग -५ डिग्री सेल्सियस सम्मको तापमानमा बाँच्न सक्छ, तर नयाँ पालुवालाई १ डिग्री सेल्सियसमा गम्भीर क्षति हुन सक्छ। यसलाई  ७००-२,५०० मिमि को औसत वार्षिक वर्षा चाहिन्छ, तर ३००-५,१०० मिमि सहन सक्छ।

माटो: बिरुवा बलौटे दोमटदेखि चिम्ट्याइलो दोमटसम्मको विभिन्न प्रकारको माटोमा बढ्छ, तर पर्याप्त चिस्यान र पिएच ६.०–७.५ भएको गहिरो बलौटे, दोमट माटो चाहिन्छ।

प्रसारण र वृक्षरोपण

बीज २-३ महिनाको चिस्यान स्तरीकरण पछि राम्रो अंकुरण हुन्छ, तर यो पाक्ने बित्तिकै छर्न सकिन्छ। यो सामान्यतया वसन्तको सुरुमा अंकुरित हुन्छ, यद्यपि यसलाई कहिलेकाहीँ अर्को १२ महिना लाग्छ। बिरुवाहरू संभाल्न सकिने भएपछि ठूला अलग-अलग भाँडोमा सार्ने र रोप्न पर्याप्त ठूलो नभएसम्म बढ्न दिने। प्रसारण परिपक्व नभएको काठ, ७-१० सेन्टिमिटर कटिङ गरेर पनि गर्न सकिन्छ।

उत्पादन र प्रयोग

रेशम खेती यसको प्रमुख आर्थिक उपयोग हो। यसलाई खाना, डालेघाँस, काठ, फाइबर, र रक्सी उत्पादनमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। किम्बुको परिपक्व फलबाट वाइन तयार गर्न सकिन्छ। फलफूल खान सकिन्छ। किम्बुको चिनियाँ औषधिमा औषधीय प्रयोगको लामो इतिहास छ, वनस्पतिको लगभग सबै भागहरू कुनै न कुनै तरिकाले प्रयोग गरिन्छ। पातहरू जीवाणु प्रतिरोधी, तितो, प्रस्वेदक, हाइपोग्लाइसेमिक, ओडोन्टलजिक र अप्थल्मिक हुन्छन्। पातलाई सर्दी, इन्फ्लुएन्जा, आँखाको संक्रमण र नाकबाट रगत बगे आन्तरिक रूपमा उपचारमा प्रयोग गरिन्छ।  भारतमा काठलाई फर्निचर बनाउन र खेलकुदका सामानहरूमा प्रयोग गरिन्छ।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

रूखलाई बाली जोगाउन बारको रूपमा रोप्न सकिन्छ। यो भूक्षय नियन्त्रण र पुन: वनीकरण परियोजनाहरूमा पनि प्रयोग गरिन्छ। यसलाई सहरी र सहर उन्मुख क्षेत्रमा सहरी बिरुवाको रूपमा रोप्न सकिन्छ।

एसिया, दक्षिणी युरोप र संयुक्त राज्य अमेरिकाको दक्षिणी भागहरूमा, किम्बुलाई हावा रोक्न, भूदृश्य निर्माण गर्न प्रयोग गरिन्छ, र कम पानीको आवश्यकता पर्ने  र काँटछाँट् प्रतिरोधले  सडक रूखको रूपमा प्रयोगको लागि उपयुक्त बनाउँछ।

थप अध्ययन

Shen Yan, Wang DongLan, Liu XianJin, Wu ChangFu, Sun Xing, Ma YaoYao, 2012. Residue characteristics of propargite in mulberry (Morus alba L.) and soil., Journal of Nanjing Forestry University (Natural Sciences Edition), 36(4):93-97.

Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-27.

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu 

Melia azedarach L.
अङ्ग्रेजी नाम: Chinaberry tree / Persian lilac / Indian lilac
परिवार: Meliaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

बकाइनो चीन, जापान, भारतीय उपमहाद्वीप, दक्षिण-पूर्वी एशिया र उत्तरी तथा पूर्वी अष्ट्रेलियाको ठूलो क्षेत्रको रैथाने वनस्पति हो। यो सामान्यतया नेपालमा ७०० देखि १३०० मिटर सम्म पाइन्छ।

विवरण

परिपक्वतामा उचाइ: बकाइनो चाँडो बढ्ने, पतझर रूख हो जुन घना, ओसिलो जङ्गलहरूमा लगभग ४५ मिटरको उचाइमा पुग्न सक्छ, यद्यपि यो चिसो र सुख्खा क्षेत्रहरूमा धेरै सानो हुन्छ जहाँ यो कहिलेकाहीँ हुर्कन्छ र केवल १० – १५ मिटर अग्लो हुन सक्छ।

आकार: सुरिलो बेलनाकार काण्डको २० मिटर सम्म हाँगाहरू हुँदैनन्। रूख सामान्यतया पतझर हुन्छ, तर आर्द्र उष्ण क्षेत्रमा केही सदाबहार हुन्छन्। यो राम्ररी मुना आउने प्रजाति हो।

फूल र फूल फुल्ने: पहेँलो  बैजनी वा बैजनी पाँच पत्रदल भएको झुप्पामा फुल्ने फूल साना र सुगन्धित हुन्छ। मार्च-अप्रिलमा फूल फुल्ने र डिसेम्बर-जनवरीमा फल पाक्ने गर्छ। फल गुदीदार, गुच्छा आकारको, छिप्पिदा हल्का पहेँलो हुने जाडोभर रूखमा झुन्डिरहन्छ र बिस्तारै चाउरी पर्ने  र लगभग सेतो हुन्छ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

खेती: बकाइनो उपोष्ण जलवायु क्षेत्रको रूख भएतापनि यो अत्यधिक अनुकूलनीय वनस्पति हो जसले केही तुषारो सहित न्यानो शीतोष्णबाट आर्द्र उष्ण क्षेत्रसम्मको अवस्थाको विस्तृत दायरालाई सहन सक्छ। यो उष्ण क्षेत्रमा १,८०० मिटर सम्मको उचाइमा हुर्किन्छ। यसले सबैभन्दा तातो महिना ३९ डिग्री सेल्सियसमा औसत अधिकतम तापक्रम सहन सक्छ, तापक्रम कहिलेकाहीँ चिसो मौसममा छोटो अवधिको लागि शून्य भन्दा तल झर्छ। सामान्यतया, लगभग -५ डिग्री सेल्सियस भन्दा कम तापमानले रूखहरू मर्छन्। यो वार्षिक ६०० मिमि भन्दा कम वर्षामा फस्टाउन सक्छ, ९०० मिमि  भन्दा कम वर्षा हुने क्षेत्रहरूमा टिक्न सक्छ। माटो: यसलाई घमाइलो वा आंशिक रूपमा छाया भएको स्थानमा राम्रोसँग निकास भएको बलौटे माटो चाहिन्छ। यो धेरैजसो राम्रो निकास भएको माटो र तातो सुख्खा अवस्थामा फस्टाउँछ। यो कम गहिरो माटो, नुन र कडा क्षारीय माटो, कमसल, सीमान्त, भिरालो र ढुङ्गायुक्त जमिन, भिरालो चट्टानको गहिरो चिरा परेको सहित हुर्कने अपर्याप्त अवस्थाहरूमा सहनशील हुन्छ। यसलाई उच्च अम्लीय माटो उपयुक्त हुँदैन।

प्रसारण र वृक्षरोपण

बीजको छोटो जैविकत्व हुन्छ र यो पाक्ने बित्तिकै रोपे राम्रो हुन्छ। बीजको आवरण कडा हुन्छ र चिस्यान हुन नदिन अवरोधकको रूपमा काम गर्दछ। बीजको आवरणमा सानो चिरा, खोपिल्टोले अंकुरण प्रक्रियालाई गति दिन सक्छ। बीज  सामान्यतया राम्रोसँग अंकुरण हुन्छ, ८५% अंकुरण दुई महिनामा अपेक्षा गर्न सकिन्छ। जब ती  संभाल्न  पर्याप्त ठूला हुन्छन्, बिरुवाहरू अलग-अलग गमलामा सार्नु पर्छ र रोप्न पर्याप्त ठूलो नभएसम्म बढ्न दिनुपर्छ। यो जरा काटेर पनि प्रसारण गर्न सकिन्छ।

बीज ५ वर्ष सम्म जैविकत्वसँगै अर्थोडक्स प्रकृतिको हुन्छन्।

उत्पादन र प्रयोग

डाँठको बोक्रा एन्थेलमिन्टिक, र तीतो टनिक हो। चुरो रातो देखि रातो-खैरो हुन्छ; यो स्पष्ट रूपमा बोक्रा र चुरो बीचको सेतो-पहेँलो तहले नयाँ काठबाट छुट्याइएको हुन्छ। काठ कडा, केही गह्रौँ, सजिलै फुट्ने र केहि हद सम्म टिकाउ छ। यो उपयोग गर्न सजिलो छ; उत्कृष्ट पोलिश हुन्छ। यो फर्निचर, प्याकिङ केस, निर्माण, सजावटी ढक्कन आदि बनाउन प्रयोग गरिन्छ।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

यो प्राय:  सडक रूख र शोभनीय  रूपमा रोपिन्छ यद्यपि यसको  धेरै पात खस्ने बेफाइदा छ। रैथाने वन पुनर्स्थापना गर्न रूख उत्तरी थाइल्यान्डमा पुन: वनीकरण परियोजनाहरूमा एक अग्रणी  प्रजातिको रूपमा रोपिएको छ। यसलाई क्षतिग्रस्त वन र खुल्ला क्षेत्रहरूमा छिटो बढ्न सक्ने, झार उम्रन नदिने बाक्लो वृक्षछत्र हुने र बीज फैलाउने वन्यजन्तु, विशेष गरी चराचुरुङ्गी र चमेराहरूलाई आकर्षित गर्ने  विभिन्न अन्य प्रजातिहरूसँग रोपिन्छ। यसलाई छहारी  रूखको रुपमा हुर्काइन्छ।

Additional readings

Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-04-27.

Dall’Acqua, S., Shrestha, S. S., Ferrarese, I., Sut, S., Zengin, G., Grana, S., … & Rajbhandary, S. (2021). Phytochemical investigations and in vitro bioactivity screening on Melia azedarach L. leaves extract from Nepal. Chemistry & Biodiversity.

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 

Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu. 

Jacaranda mimosifolia D. Don
अङ्ग्रेजी नाम: Jacaranda, Black Poui
परिवार: Bignoniaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट

ब्राजिलको रैथाने यो रूख धेरै वर्ष पहिले नेपालमा शोभनीय र सडक रूखको रूपमा ल्याइएको र काठमाडौं उपत्यका तथा सहरका अन्य ठाउँमा व्यापक रूपमा रोपिएको छ। यसलाई तराई देखि करिब १६०० मिटर सम्म रोप्न सकिन्छ। यो रूख शोभनीय उद्देश्यका लागि नेपालमा करिब करिब अनुकूलित बनाइएको छ। नेपालमा स्वर्गीय राजा वीरेन्द्रको नामबाट यस रूखको नाम राखिएको हो । 

विवरण

यसको पात विपरीत,  बिपिननेट, असंख्य साना पातहरू हुने, निलो फुल्ने, ठूलो पतझर रूख हो। फल गोलाकार, कडा काठ, चेप्टो (भएको लगभग ५ सेन्टिमिटर) र  असंख्य बीजहरू हुन्छन्।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

यो दोमट माटोमा हुर्काउन सकिन्छ। आजभोलि यसलाई मिश्रित माटो भएका सहरहरूमा अनुकूलित गरिएको छ तर सघन चट्टानी माटोमा यसको वृद्धि त्यति राम्रो हुन सकेको छैन।

प्रसारण

पुनरुत्थान बीज र जमिनभित्र रहेका काण्डबाट पलाएको मुनाद्वारा गरिन्छ। फललाई फेब्रुअरी-अप्रिलमा संकलन गरी घाममा सुकाएर पखेटाको बीज निस्कन्छ। बीज दुई वर्ष सम्म भण्डारण गर्न सकिन्छ। अंकुरण प्रतिशत करिब ५० छ। बीज सोझै पोलिपोटमा छर्न सकिन्छ, वा ब्याडमा छरिन्छ र ठूलो गमलामा सार्न सकिन्छ।

सहरी/कृषि वन प्रयोग

यो शोभनीय उद्देश्यका लागि रोपिन्छ र बगैंचा परिसर वरपर सहरको सानो उद्यानहरूमा पनि रोपिन्छ। काठमाडौं उपत्यकामा अप्रिल-मे महिनामा यसको निलो फूलले प्राकृतिक सौन्दर्य देखाउँछ।

थप अध्ययन

Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu.  

Before starting the process, the objective need to be clear before initiating selecting, purchasing, and planting the plants in land or location. Knowing the answer to the intention to plant trees, benefits and beneficiaries and constraints ahead, it will be clear whether the plantation may be urban purpose, commercial purpose, cultural purpose, and others. According to the objective, the species should be selected considering geological nature and geographical configuration. If you would like to know more about the details of the plants based on the ecological region, please click here.

Site Selection

• Appropriate species should be selected based on three ecological zones of Nepal such as Terai, Siwaliks and Inner Terai, Mid-hills and mid- valleys and temperate with high mountains. 
• Species should be suitable based on local site qualities, local climate, altitude, aspect and average rainfall including slope of the areas. 
• In general, what kind of sites are available such as slope, waterlogged and other kinds of lands should be identified the real site characteristics. 
• Soil is most important for the growth of the plants and adaptation to that sites; therefore, the soil qualities such as P^H values (acidic or alkaline) of the site should be identified.
• The site should be cleared before plantations such as bush and shrubs should be cleared. Fencing should be arranged if necessary.     

Species Selection

• Local/ indigenous species should be priority for the plantation; as far as possible the local indigenous species should be selected that will not be invasive and disease or insect prone. Local species  have the capacity of quick adaptation and resistance to diseases and insect attack. 
• Indigenous species are considered suitable  for plantation to resist the harsh climate to mitigate and adapt to climate change.  
• Seed should be collected from plus trees (best seed producing trees with best form and size) for production of quality seedlings. The seed is the most important factor for better growth including form and adaptation to the sites.  
• Precaution should be taken for proper seed processing, storage and pre-treatment as per the nature of collected seeds  before seedlings production.

Seedling Production and Selection

• Polybag size should be selected based on the period of stay in the nursery; such as 3×7 inch and 4 x 7 inches size bags for less than one year stay of the seedlings and 5×8, 10×10, 10×12 or 12×12 inches for more than one year. 
• Cuttings and root shoot cutting type of seedlings may be raised directly on the nursery bed. 
• Regular irrigation, weeding, shading arrangements, root pruning and hardening is essential for quality seedling production  
• Prior selection of seedlings in the nursery should be done otherwise the leftover seedlings may not have better quality and healthy nature.  
• Normally one feet high plants are planted; however, it is recommended to plant 3 feet high or above in the urban and along the roadsides. 
• To supply in urban plantations, it needs one to three years to produce tall or multi-year plants. Sometimes it may need to keep more than three years in the nurseries. In a high mountain above 2000 meter altitude it needs to be kept several years for the right size of the plant.   

Site Preparation

Pit Type, Size and Spacing

Transportation of Seedlings from Nursery to Sites

• Seedlings in polypots, stumps, bare-root plants, cuttings are major type of plant stocks. 
• The selected seedlings or polybags or cutting in the nursery should be separated and watered regularly at least prior to 2 to 3 days.
• If polybag seedling is to plant, every polybag should be inspected for not to be torn and broken. 
• Every seedling should be healthy and with good size.
• During uploading and offloading the seedlings from the transportation means it should be very careful to handle the seedlings. Always hold the polybags rather than the seedling. 
• Plants or seedlings stocks may be transported from nursery to the site by vehicles or porters (doko) too.  If the doko is used, the base of the doko can be filled with straw or any such similar kind of material to make the equal base. 
• In cities where vehicles like; Jeep, tractor, bull carts are used to transport the seedlings there should be carried the seedlings on the appropriate tray (30 cm x 45 cm). (may be bigger size) Now, other types of trays are also available in vegetable and grocery shops. 
• The seedlings should be watered before transportation and the speed of the vehicle should be low otherwise the seedlings will be dried during transportation.  Undulated and rough roads should be avoided if possible, otherwise the shock of jerk should be avoided.
• Proper care should be taken from Nursery to the site of the seedlings such as loading, offloading, transportation, and placing on the planation site. 
• The polybags soil should not be loose, and watering should be done regularly. 
• Seedling should be placed on safe and under the shade and upright position on the levelled ground as far as possible.

Plantation

• Plant as soon as possible after transportation of seedlings. There should not be more gaps between transportation and plantation. 
• The seedlings (Polybags/cuttings or bags of big size plant) should be placed upright position next to the pit.
• The method of planting depends on the type of seedlings such as poly pots and bare-roots or stumps or cuttings. 
• If polypots plants are to be planted in previously dug pits into which the soil has been refilled, the first step is to use a hoe to make a small hole in previously filled pit equal to the poly pot. in the soil deep enough to take the plant or slightly deeper. Then about two centimeters are sliced from the bottom of the container, to remove any curled-up roots, and the container is placed in the hole so that the root collar is at the level of the ground surface of the pit. If the hole is too shallow it will need to be deepened, if too deep a little soil is refilled back into it. 
• Then the plant’s container is slit using a sharp knife or razor blade and removed from the seedling, taking great care not to disturb the cylinder of soil round the roots of the plant. 
• The plant is held in an upright position and then the soil refilled round it, a little at a time, and as each amount of soil is added it is pressed firmly round the plant with the fingers. 
• When the hole is completely full the whole plant is further firmed up by trading round it with the feet. 
• When the work is completed the soil around the plant should be level with slightly higher than the surrounding soil surfaces, so that unnecessary water should not be retained during rain and it should be impossible to move the plant by pulling it gently with the hands. The following important point should be noted. 
• The polypot must be removed. 
• The cylinder of soil round the plant must be intact. 
• The root collar of the plant must be level with the soil, and certainly not higher. 
• After planting the seedlings should be firm in the ground.
• The tall plants should be supported by a stick with a rope to be upright position. 
• The plastic bags after plantation should be collected and managed for recycling. Otherwise, it should be properly managed with careful manner to conserve the environment.

Protection and Care of plants

• Based on site characteristics and season of the planation, watering and irrigation facility should be available and should be watered regularly. 
• It does not need watering in the monsoon season. Post monsoon and pre-monsoon plantation should be done with watering management. 
• The plantation site should be protected by grazing and fire.
• Regular weeding arrangement should be done. 
• Regular manuring and care of soil is utmost necessary in the urban areas. In general, once a year it should be done.  A calendar of work should be prepared. It is also said caring plan.
• After one or two months of plantation in monsoon season the weeding is necessary around the plants to reduce the nutrient competition. 
• Sometimes, unwanted plants around the planted seedlings may disturb the plants therefore it should be done before winter season begins. In dry season and winter season the weeding is avoided to protect from the chilling effect and to conserve the moisture.
• Pruning, trimming and thinning should be done properly with consulting forestry or arboretum technicians.
• In urban areas, the plants should be decorated, and the protection should be done with a proper tree guard and grater. 
• Tree guards and grates should be constructed in a way that makes it easy for passers-by to walk in the city.
• Grates should be prepared according to the size of the stems and branches during the growing period of the plant.
• The beauty of the city can be maintained as the soil and other structures will not be disturbed in the place when the plants are planted, and the grates will be constructed and connected in the place where the walkers walk in the city.

Nepal is rich in floral diversity because of wide altitudinal variation, undulating landscape, varied rainfall and associated climatic variation. Altitude and geography and the main determinants for the richness and availability of plant species. Geographically, Nepal is divided into Tarai and Siwalik (mostly below 1,000m), mid hills (1,000 to 3,000m), and high hills & mountains (above 3,000m). Plants that thrive well in one geographical region did not grow well in other geographical region. For example, Rajbriskhya grow well in Tarai but barely survive in Kathmandu. Thus our first criteria for the selection was altitude and geography: we prepared a list of trees that in native to particular geographical region. In addition to the native species, some non-native species are currently found planted in urban roads and urban parks and are adapted well in the local environment. We mostly suggested native species but some exotic species well suited to the local environment are also included in this list. 

Tree species selected for urban plantation needs to be showy i.e., should have attractive flower and also that needs to remain flowering for prolonged time. We apply this criteria to further sort down from the free list. In all cases, we selected trees that are mostly evergreen, have showy flowers and flowering lasts for prolonged time. 

The third criteria is the size of the tree. Tree planted in the median (i.e., between the two lanes) should not be tall or widespread. We then selected species based on where it should be planted: whether on the road side or road median or in the pocket parks. Trees selected for road median should not attain maximum height and should not have larger cover. Trees planted in the roadsides can be tall and slender. Likewise, showy native trees of any size can be grown in the pocket parks. 

Tarai, Siwaliks and Inner Tarai

---

---

Mid Hills

---

---

High Mountains

---

---

Objective should be very clear. 

• To contribute for conservation of land and landscape or community land or other sites. 
• To contribute for urban beautification or along roadside or median of roadside or pocket sites or individual properties. 
• To contribute awareness and educate the students or youths or young people or young childhood. 
• To celebrate international or national ceremony to remark the occasion. 
• To celebrate birthday or Memorial Day etc. 
• To build relationship between two countries and two parties or two organisations or two or many friendship occasions. 
• To remark a special day for any individual or organisations. 

2. Level of campaign or ceremony 

• International at National Level or sub-national level or local level or community level or institutional level. 
• National Level
• Provincial level
• Network/Professional level 
• District/Municipality/School/institutional 
• Community level 
• Individual or household level

3. Prepare a calendar of work 

Weeks before	What to do
72 weeks	Plan for big campaign and include budget in the project planning cycle
52 weeks	Starts planning and set a team Consult concerned offices ( Department of Forests and Soil Conservation, Babarmahal) or District Level Offices such as Division Forest Offices, Watershed Management Offices, and other relevant offices
32 weeks	Pick a dateFind organiser Choose a site Choose tree sizeDetermine tree count Set budget Begin for collaborators/sponsors
18 weeks	Select and finalize species Order or book the plants Confirm site Visit sites Form a coordination committee Allocate responsibility and roles Announce volunteers Consult local forestry technicians for support
12 weeks	Confirm the coordination committeeConfirm the species and seedlings Plan transportation of seedlings and equipment during plantation Manage the fund if needed
4 weeks	Finalise the exact date of plantation to all volunteers, local community members, local government, and guests including all collaborators Gather tools Invite dignitaries and inform all the exact date, time, and location  of plantation
One week	Confirm volunteers and local leaders Confirm the seedlings and transportation meansAssure that the forestry technician available on the plantation and to monitor the transportation and site preparation
Day before plantation	Visit the site Adjust the location of pits Tree/Seedling delivery Manage pitting tools and other equipment If needed pitting before plantation day ( as per plan)
Plantation day	Get there on the site earlySet up registration Offer refreshments Register all participants including volunteersPrepare podium ( if needed) for informal simplicity it is suggested to organise in the open space naturally Welcome to the special guests and all Demonstration Dig, plant, and mulch Water trees Closing remarks Hand over responsibility to the local coordinators for protection and caring daily Clean up the plastic remains from the site and manage it
After plantation ( continue work)	Water trees/ plant Weeding and pruning Replace dead plantsContinue monitoring and report to the local municipalities and respective offices and institutions

4. Determine the number of plants and number of participants

• List out invitee 
• Frame the ceremony type very formal or semi formal or informal 
• Make sure the chief guest and his role and other organiser ( first/second/third according to roles) 
• List out collaborators/ contributors/ Sponsors 
• Figure out number of plants  and its type ( relate to the point 4 site selection and assessment results) 

5. Assessment of plantation site/location/ownership 

• Do reconnaissance survey ( visit sites and contact the local leaders and local enthusiastic supporters)
• Make sure there is not any conflict and ownership problem during and after plantation.  
• Collect the altitude ( by smart phone) location and take photos. 
• Also collect the slope, aspect and if possible, soil type and similar vegetation type. 
• Assess the connection from road how much distance ( it is most important for the preparation of transportation and carrying of seedlings from road head to the sites)
• Assess the distance from Nursery site to the plantation site. 
• Assess the means of seedling transportation. 
• Assess the exact number of plants ( 2.5 x 2.5 m distance or other alignment), it will be 1600 plants in a ha land ( about 20 Ropani therefore for a Ropani land it needs 160 plants approximately or for a Kattha land 50 to 70 plants). 
• For fruit species the distance may be longer than forestry species. 
• List out species. 
• For find out the exact species name after consulting forestry technicians ( you may contact nearby Sub-division forest office’s staffs or Division Forest Offices or Watershed Management Offices or Plant Resources Offices or Community Forest’s Nurseries if available)
• You may consult private nurseries if available within the range of convenience.  

6. Protection measures after plantation 

• Assess protection measures and long-term protection measures. 
• Identify a local person responsible for overall responsibility to organise the ceremony, protection, and report preparation. 

7. Decision to organise the ceremony 

• Make sure that the event or ceremony is organised very properly and the planted seedlings will be sustained in the site. 
• Form a like minded institutions and people committee to organise the event or ceremony. 
• Make sure the fund availability and volunteering support for the completion of the event. 
• Make sure not to be a burden for other institutions. 

8. Site preparation 

• Identify where you want trees planted, in relation to streets, buildings, power lines, and other trees.
• Decide where to set up the volunteer center for registration, refreshments,
•  Indicate parking and restrooms.
• Notify nursery where to deliver trees.
• Determine where tools will be delivered and stored.
• Dig the pits ( at least 30 cm wide and 45 cm height ) it depends on the size of plant bags. If the fruit trees are to be planted, then it needs to dig a big size pit such as at least 50 cm wide and 50 cm height and it may need up to one m wide and one metre height. 
• Manage the manure and pitting properly aligned. 

9. Organise campaign/Ceremony 

• Arrive before the stated time. A few volunteers are sure to show up early.
•  Set up tent and tables at volunteer site ( if needed to coordinate the organised event) 
• Unload supplies.
• Put up signage/banner of the ceremony 
• Set out refreshments.
• Opening ceremony
• Group photo and chief guest photo 
• Demonstration planting: Separate site 
• Hand out cards with planting instructions distributed to show or demonstrate according to the method card 
• Dig, plant, water, mulch
• Closing remarks and thank you speech 
• Gather and inventory borrowed tools
• Site clean up

10. Report and monitoring

• A consistent watering and maintenance plan is the best guarantee of healthy trees and good insurance against insect and disease problems.
• One rule of thumb is that trees need the equivalent of an inch of rainfall per week during growing season from March through October.  Therefore, regular watering is necessary if watering is available. If the planting ceremony and event is organised during dry and winter period, then it needs much watering regularly. 
• Remove dead and injured branches and those that are crossing and in contact with other branches. 
• Fertilizer is not tree food and should be applied only if needed.
• Make sure that about 10% could need replacement over two years.
• Check their status in late summer and plan a fall replacement planting.
• Make a report yearly of the status and maintenance plan.

Delonix regia (Bojer ex Hook.) Raf.
अङ्ग्रेजी नाम: Flame tree / Flame of forest / Flamboyant Tree 
परिवार: Fabaceae

उत्पत्तिस्थल र फैलावट
गुलमोहर मडागास्करको सुख्खा पतझर वनको रैथाने वनस्पति हो तर यो वनस्पति विश्वव्यापी रूपमा उष्ण एवं उपोष्ण क्षेत्रहरूमा लगाइएको छ। गुलमोहर वनमा लोपोन्मुख अवस्थामा छ, तर यो अन्य ठाउँमा व्यापक रूपमा खेती गरिन्छ र हुर्काइएको धेरै ठाउँहरूमा प्राकृतिक मानिन्छ। यो संसारभर रोपिएको छ। नेपालमा, यो तराई, शिवालिक, र दून उपत्यकामा १००० मिटर उचाइ सम्ममा पाउन सकिन्छ।  

विवरण
परिपक्व अवस्थामा उचाइः यो १० देखि १८ मिटर अग्लो हुने, २ मिटर सम्मको व्यास हुन सक्ने ठूलो मजबुत काण्ड सहितको रूख हो।

आकारः गुलमोहर छाता आकारको छिटो बढ्ने रूख हो, फैलिएको वृक्षछत्रको लामो, लगभग तेर्सो हाँगाहरूले रूखको उचाइ भन्दा फराकिलो व्यास बनाउँछन्। गुलमोहर सामान्यतया सदाबहार वनस्पति भएतापनि लामो र उल्लेखनीय सुक्खा मौसम हुने क्षेत्रहरूमा पतझर हुन्छ।  

फूल र फूल फुल्नेः रोपण गरेको ४–५ वर्षपछि अप्रिल–जुनमा फूल फुल्न थाल्छ।

वन संवर्द्धन विशेषताहरू

खेतीः गुलमोहर औसत वार्षिक तापमान १४–२६ डिग्री सेल्सियसको बीचमा रहने र औसत वार्षिक वर्षा ७०० मिमि  भन्दा माथि हुने क्षेत्रहरूमा बढ्छ। यो अधिक र कम वर्षा हुने दुवै क्षेत्रहरूमा फस्टाउन सक्छ। रूखहरू सिफारिस गरिएको भन्दा उच्च उचाइमा बढ्न सक्छन्, तर फूलहरू अनियमित हुन्छन् । केही क्षेत्रहरूमा रोपिएका बिरुवाहरू मिचाहा हुन सक्ने चिन्ता छ। रूखको जरा जमिन बाहिर हुने र काठ कमजोर हुन्छ; त्यसकारण ती ठूलो आँधीबेहरीको समयमा उखेलिने र कडा हावाले भाँचिने हुन्छन्, र त्यसैले सुरक्षित स्थानहरूमा राम्रोसँग रोपिन्छन्।  

माटोः रूखले उज्यालो खोज्छ र छायामा कमजोर रूपमा र विरलै मात्रामा बढ्छ। यस प्रजातिले चिम्ट्याइलो माटोदेखि बालुवासम्म धेरै प्रकारका माटोहरू सहन सक्ने देखिएतापनि यसले बलौटे माटोलाई प्राथमिकता दिन्छ। यसलाई ५.५–६.५ को बीचको पिएच हुनुपर्छ, तर ४.५–७.५ पिएच सम्म हुर्कन सक्छ। परिपक्व बिरुवाहरू अत्यन्त सुक्खा सहनशील हुन्छन्।

प्रसारण र वृक्षरोपण
बीजको कडा आवरण हुन्छ र अङ्कुरणको लागि लामो समय लाग्छ। यो अङ्कुरण नभई माटोमा २–३ वर्ष रहन सक्छ र सामान्यतया अङ्कुरण हुन दुई हप्ता देखि एक वर्षसम्म लाग्न सक्छ। यस सुषुप्ति तोड्नको लागि बीजको आवरण भ्रूणलाई नोक्सान नहोस् भनेर सावधानीपूर्वक रगडेर मुलायम बनाउन जरुरी छ। वैकल्पिक रूपमा, बीज पकाउनु अघि पानी सेलाउने सुनिश्चित गर्दै बीज माथि लगभग उम्लेको थोरै पानी हाल्नु पर्छ त्यसपछि बीज रोप्नु भन्दा पहिले तातो पानीमा १२–२४ घण्टा भिजाउनु पर्छ। प्रशोधन गरिएका बीजहरू छाया नपर्ने नर्सरी ब्याडमा छरिएपछि, ती ९०% सम्म अङ्कुरण दर सहित ५–१० दिन भित्र अङ्कुराउँछन्। नर्सरीमा त्यस पछिको वृद्धि एकदम तीव्र हुन्छ। नियमित रूपमा पानी हालिएका र गोडमेल गरिएका बिरुवाहरू वर्षाको मौसममा सारिन्छन्, नर्सरीमा कुल ३–५ महिनाको समय लाग्छ। बिरुवाहरू ९ महिना भन्दा बढी राख्नु वाञ्छनीय हुँदैन, किनकि ती धेरै अग्लो हुन्छन्, तर बिरुवाहरू २०–२५ सेन्टिमिटर अग्लो हुँदा पनि सार्न सकिन्छ। यदि कीराको आक्रमणबाट जोगाउन सकेमा बीज  लामो समय सम्म भण्डारण गर्न सकिन्छ, यसको लागि बीजमा खरानी थपेर भण्डारण गर्न सकिन्छ। बीज भण्डारण विधि परम्परागत हो र कोठाको तापक्रममा नौ वर्षको भण्डारण पछि अङ्कुरण दर ४७% रेकर्ड गरिएको छ। भण्डारण पछिको चार वर्ष जीवन क्षमतामा कुनै क्षति पुगेन। रूखहरू हाँगा काटेर पनि प्रसारण गर्न सकिन्छ।  

उत्पादन र प्रयोग
यस वनस्पतिको पात, फूल, बीज र बोक्रामा औषधीय रूपमा सक्रिय विभिन्न प्रकारका यौगिकहरू हुन्छन्, यद्यपि पातहरू सामान्यतया यी यौगिकहरूको सबैभन्दा प्रचुर स्रोत हुन्। वनस्पति एन्टी ब्याक्टेरियल, मधुमेह रोधक, पखाला रोधक, एन्टी फंगल, एन्टी इन्फ्लामेटरी, एन्टी मलेरियल, एन्टी माइक्रोबियल, एन्टी अक्सिडेन्ट, कार्डियो प्रोटेक्टिभ, ग्यास्ट्रो-प्रोटेक्टिभ, हेपाटो– प्रोटेक्टिभ र घाउ निको पार्ने गुण भएको बताइन्छ। यसको उपयोग परम्परागत चिकित्सामा कब्जियत, सूजन, बाथरोग, मधुमेह, निमोनिया, र मलेरिया सहित विकारहरूको उपचारको लागि गरिन्छ।

सहरी/कृषि वन उपयोग
एक अग्रणी प्रजातिको रूपमा प्रयोगको लागि उपयुक्त, रूख क्षतिग्रस्त भूमिको पुनर्स्थापना र वन पुनर्स्थापनाको लागि रोप्न सकिन्छ। घरपालुवा जनावरहरूले नखाने भएकोले, यो अति चरन भएका क्षेत्रहरूको पुनः वनीकरणको लागि उपयुक्त हुन सक्छ।

थप अध्ययन
Chou, C. H., & Leu, L. L. (1992). Allelopathic substances and interactions of Delonix regia (BOJ) Raf. Journal of Chemical Ecology, 18(12), 2285-2303.
Nepali, B. R., & Gyawali, Y. P. (2001). Impact of Dust Pollution on Some Roadside Flora in Butwal Town, Western Nepal. Nepal Journal of Science and Technology, 3(1).
Department of Forest, 2011 Species Leaflets for 131 Woody Species. 
Jackson, J.K. (1994) Manual of Afforestation in Nepal, FORESC, MOFSC, Kathmandu

How to measure carbon from a tree?

Once a tree or plant is planted, that tree grows. As it grows, its stems and leaves also grow. In the same way, the roots also grow. As a tree grows, so does the amount of carbon it stores. As long as the tree continues to grow, the carbon reserves will also increase. The International Panel on Climate Change(IPCC) has provided guidance on how to measure carbon in the world. But if the formulas for the method of measuring the trees after preparing an allometric equation according to the climate of the country are worked out, its universality will be more. But so far, no allometric equation has been prepared in Nepal.

If someone has planted a tree and is growing it, it is possible to measure how much carbon has been conserved and how much contributed to reducing the emissions into the atmosphere by measuring carbon in the following ways.

Measurement of a tree height and diameter of a tree

The initial measure of how much carbon a tree stores is to measure that tree. For measuring, the height of the trunk should be taken in meters and the diameter of the stem taken at the height of 1.3 meters of the tree, i.e. usually taken from the height of the chest.

The height of the tree is usually taken by an instrument called a suntometer or a hypsometer, turning from the base of the tree to the plane at an angle with the top of the tree as the focal point. The angle of view at the top of the tree should be 45 degrees by walking back and forth. If that angle is 45 degrees, the height of the tree is calculated by adding the distance from the base of the tree to the place where the height is to be measured and the height of the person measuring the tree.

A.   Carbon Calculation of a tree

As the trees grow, so does the carbon they store. But the order and extent of its growth depends on the climate and growth rate of each species. According to the nature of the trees, the carbon reserves go up and down. The simplest way is to estimate how much carbon a tree can store. These methods may not apply everywhere. This may not be 100% accurate, but it does give you a closer look.

How much carbon is stored in a tree can be calculated as follows.

Step 1: Determine the total green weight of the tree

The green weight is the weight of the tree when it is alive. First, you have to calculate the green weight of the above-ground weight as follows:

W_above-ground= 0.25 D² H (for trees with D<11)

W_above-ground= 0.15 D² H (for trees with D>11)

W_above-ground= Above-ground weight in pounds x 0.45= …….Kg

D = Diameter of the trunk in inches 

H = Height of the tree in feet

The root system weight is about 20% of the above-ground weight. Therefore, to determine the total green weight of the tree, multiply the above-ground weight by 1.2:

W_{total green weight} = 1.2* W_above-ground

Step 2: Determine the dry weight of the tree

The average tree is 72.5% dry matter and 27.5% moisture. Therefore, to determine the dry weight of the tree, multiply the total green weight of the tree by 72.5%. 

W_{dry weight} = 0.725 * W_{total green weight}

Step 3: Determine the weight of carbon in the tree

The average carbon content is generally 50% of the tree’s dry weight total volume. Therefore, in determining the weight of carbon in the tree, multiply the dry weight of the tree by 50%.

W_carbon = 0.5 * W_{dry weight}

Step 4: Determine the weight of carbon dioxide sequestered in the tree

CO₂ has one molecule of Carbon and 2 molecules of Oxygen. The atomic weight of Carbon is 12 (u) and the atomic weight of Oxygen is 16 (u). The weight of CO₂ in trees is determined by the ratio of CO₂ to C is 44/12 = 3.67. Therefore, to determine the weight of carbon dioxide sequestered in the tree, multiply the weight of carbon in the tree by 3.67.

W_{carbon-dioxide} = 3.67 * W_carbon

Example of CO2 calculation

Tree details:

10 years old tree

5 meter tall or 16.4 feet tall (“H”)

25 cm trunk or 9.8 inch trunk (“D”)

W_above-ground= 0.25 D² H= 0.25(9.8²)(16.4) = 394 x0.45= 177.3 Kg

W_{total green weight} = 1.2* W_above-ground= 1.2 * 177.3 = 212.76 Kg

W_{dry weight} = 0.725 * W_{total green weight}= 0.725 * 212.76 = 154.25 Kg

W_carbon = 0.5 * W_{dry weight}  = 0.5 * 154.25 = 77.12 Kg

W_{carbon-dioxide} = 3.67 * W_carbon  = 3.67 * 77.12 = 283.03 Kg CO₂ sequestered in 10 years; 

Ultimately, the growth of each tree is non-linear, and the greatest sequestration stage is in the younger stages of tree growth, depending on rates and peaks of individual species, with the sequestration of CO₂ per year dropping thereafter.

CO₂ sequestration can differ even within tree species, with multiple factors such as growth conditions also at play. But while the exact CO₂ sequestration rates may require more accurate measurements to pinpoint, the impact trees can create is undeniable in our global fight against climate change, in addition to the host of localized functions it can fulfill.

In the forest land, soil carbon is also measured therefore please consult further references for soil carbon measurement.

---

References

How to calculate C02 Sequestration
https://www.ecomatcher.com/how-to-calculate-co2-sequestration/

Geo Location of Nurseries all over Nepal with contact details

Frequently Asked Questions and answers to  get seedlings from Government Agencies

Where can we get seedlings? 

The following are the offices entities in Nepal where plants can be obtained by paying and not paying fees.

1. Forestry and environmental related agencies 

In Kathmandu Valleys 

• Forest Seed and Storage Centre, Hattisar Kathmandu.  
• Division Forest Offices Kathmandu Hattisar, Lalitpur Godawari, Bhaktapur ( On the way to Sanothimi from Pepsicola on the right turn after crossing the Manohara Bridge). 
• Soil and Watershed Management Office, Hattiban, Lalitpur. 

Note: The nurseries may locate at different locations under their offices. 

Outside the Kathmandu Valleys 

• Rastrapati Chure Terai Madhes Conservation Development Committee’s Cluster Offices at Salakpur, Morang ( Province one), Bharatpur ( inside Division Forest Office Complex) ( Bagmati Province), Butwal, Jogikuti ( Lumbini Province) and Lamki, Kailali ( Sudurpaschim Province). 
• Forest Seed Laboratory and Storage Centre, Bagar, Pokhara. 
• Division Forest Offices and Sub-Division Forest Offices. 
• River Basin Management Centres Udaipur, Pokhara, Jajarkot and Baitadi. 
• Federal Watershed Resource Management Centre, Kulekhani, Markhu, Makwanpur. 
• Province Level Soil Conservation Management Offices ( Province No 1 Dhankuta and Okhaldhunga; Province No 2: Siraha Lahan and Rautahat Chandranigahapur; Bagmati Province: Lalitpur and Sindhupalchowk;  Gandaki Province: Tanahu and Parbat; Lumbini Province: Dang and Palpa; Sudur Paschim Province: Dadeldhura and Doti; Karnali Province: Surkhet and Jumla). 
• Tribhuvan University Institute of Forestry Pokhara and Hetauda Nursery. 
• Plant Resources Centres and Garden Ilam and Maipokhari (Ilam); Dhaushadham ( Dhanusha);  Hetauda, Daman and Tistung ( Makwanpur); Kapoorkot ( Salyan) ; Nepalgunj and Dhakeri ( Banke); Dhangadi ( Kailali); Khalanga ( Jumla) and World Peace Park , Pokhara ( Kaski). 
• Forest Product  Development Board Sagarnath (Sarlahi)  and Kerkha ( Jhapa).   

2. Agriculture and Livestock Offices 

• Agriculture Research Centres, Horticulture Centres, Agriculture Knowledge Centres ( Especially horticultural plants) and Veterinary Hospital and Animal Care Centres (wherever they have programme to raise fodder seedlings and plants) . 
• Please see the application form below to request the seedlings. 

Which species are available?

• The available seedlings produced in their nurseries will be available for distribution. 
• In general, from the forestry and environmental sectoral offices, forestry, fodder and aesthetic or decorative type of seedlings will be available. 
• Further, in general, fruit or horticultural plants may be available if they have approved programme to raise the seedlings or distribute such kind of plants to special group of people or targeted activities. 
• Agricultural offices and horticulture centres including research centres distribute the horticultural seedings and the Veterinary Hospital and Expert Centres may distribute the fodder species. 

How many seedlings do we get?

• It depends on the objective of the proposed plantation and demands by individuals and institutions. 
• The number of plants is determined according to their proposed plan. If it is requested with a firm evidence and plan to plant the seedlings, then the number will be increased. 
• In general, individual people can have 10 to 20 seedlings or in a few districts they can have up to 50 seedlings with the application only. 

Which size(tall, medium and small) seedlings are available?

• Majority of seedlings size will be 30 to 50 cm height in the season. 
• For special purpose, a few nurseries can have tall plants which is said multi-year seedlings more than 2 feet high which are being planted in the urban areas. These kinds of seedlings will be available upon special request for special plantation event. 
• In addition, in Terai and in a few nurseries  cuttings and bare root plants will be available for distribution. In Terai, sissoo and teak seedlings are produced with this technique.
• In urban areas, it is recommended to plant large plants 2 to 3 feet tall.
• For special purpose, under the approved program of the office and for urban tree planting, tall plants and seedlings grown in nurseries for more than one year have been provided. We have already mentioned in 2^nd point Sir.

For what purposes do we get seedlings?

Seedlings are distributed with the following objectives. 

• to decorate the individual premises by aesthetic or avenues plants. 
• to celebrate different days and ceremonies in the office premises and office land including by other individuals. 
• to decorate and maintain greenery around office and public institutions’ premises. 
• to  enhance productivity of private land through private plantation. 
• To beautify urban land, along the urban roads, highways and canals 
• to regenerate and restore the degraded land, river banks and open spaces of the various forest lands such as leasehold, community forest land and other public lands. 

Can we get many seedlings from government nurseries?

• For Community Forests and other forests, the seedlings/plants can be provided as per the tree planting scheme of the institution and offices but the office producing the plant should be informed in time.

Do we get seedlings for private plantation?

• Seedlings can be made available to private forest owners only in proportion to the number of seedlings produced in the nursery in the office.
• If more plants are needed, the private forest owner should prepare the demand plan in advance.

How much should we pay for seedlings?

• Normally, the plants distributed by the forest and environment related agencies are distributed free of cost. However, some agencies also charge a fee. 
• The plants are being provided free of cost by the Division Forest Offices and respective sub-division forest offices.
• However, farmers may have to invest in a program that is being implemented through an investment agreement in partnership under the approved program for a special programme. 
• Some plants distributed by the botanical offices ( Plant Resources Offices) are priced. It should be checked by contacting the respective offices.
• Among the plants distributed by the Agriculture Knowledge Centres and Veterinary Hospital and Animal Care Centres distribute the horticultural plants charging fees as per their rule and fodder including forage slips and seedlings are distributed free of cost . 

How early should we request for seedlings in the office?

• In general, for a  small number of seedlings less than 50  in  a few districts or 20 to 50 seedlings, he/she can request instantly with fulfilling the requirements. 
• Generally, if a plot and land is to be planted for special purpose including private forest, if it is submitted to the office with a plan one financial year in advance, it will be ensured that the saplings will be available as per the target.
• The time of distribution of seedlings is usually determined by the offices after the onset of the first monsoon.
• The length of the distribution period depends upon the demands and supply system and species choice.  In a few districts in the Terai, sometime the seedling distribution arranges for a week only due to high demand and low number of seedling production. 
• In majority districts, the distribution of seedlings begins from second week of June and until August ( upon availability of seedlings in the nursery). A few nurseries keep seedlings all seasons and  small number of seedlings they distribute throughout the year with assurance of protection and care. 
• A few offices  public notices of seedling distribution week or days through FM and local media. 

What documents is need to get seedlings?

Sometimes an office is asked to affix a postage stamp of Rs. 10 on the application.

The application should specify the location, address and area for which the plant is requested.

If the application is to plant a lot of plants for the individual (usually for more than 50 and sometimes more than 25) a copy of citizenship along with the application and a photocopy of the land title deed ( Lal Purja ) of the place of planting should also be submitted.

An office is also required to fill up a demand form, especially for plants or seedlings filed in the office store.

If the applicant is individual, then sign with contact number and if the application is from institution then the application has to be requested in the letter of the office with the official seal. 

The plantation Toolkit is a guide to effective plantation in urban areas. It is a joint effort between the Department of Forest and Soil Conservation and StoryCycle realised under the British Council’s Road to COP26 campaign which is supported by the British Embassy in Kathmandu.

Through this resource you can learn to plant trees effectively whether the site is a personal garden, road and riverside spaces or community park. It details plants most suited for cities, covering three ecological zones that comprise Nepal’s distinct geographies: mountainous, mid-hills, and terai flat-lands. 

वृक्षारोपण टूलकिटको नेपाली संस्करण(Nepali Version of Plantation Toolkit)

Information on nurseries and seedling service providers is included to enhance access to pre-requisite resources. The design, development and delivery of plantation events or campaigns in urban settings is fully detailed within the toolkit. Finally, carbon sequestration calculation guide is enclosed to help initiators calculate their carbon offset.

---

---

Our Team: